11 Senyales Na Stress Ka. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:32.9
Pag napansin mo, laging masakit ang ulo mo.
00:35.9
Ano bang area ng ulo ang tinatamaan ng stress?
00:40.4
Minsan, isip natin, baliwala.
00:42.2
Pero pag dito, sa may batok, hambang hanggang dito sa shoulder,
00:46.1
misan yung back pain.
00:47.8
Hindi natin alam, tumitigas siya mag-isa.
00:50.2
Sasabihin mo, ba't masakit ang ulo ko?
00:53.6
Ayon sa pag-aaral, 267 people may headache.
00:58.7
45% sa kanila dahil sa stress.
01:02.1
So, karamihan dahil sa stress.
01:04.1
Pangalawa, ito ginagawa ko.
01:08.1
Minsan, meron isang sitwasyon, kinakabahan ka.
01:12.7
Hindi mo alam kung kaya pa ng katawan mo yung stress.
01:16.7
Meron kang kausap, kaaway mo, meron kang ka-business deal.
01:20.1
Ikapaan mo agad yung pulso mo.
01:23.1
Pwede, ang ginagawa ko, either ikapain mo ito, pasimple ka lang.
01:27.1
Ikapain mo sa kamay mo.
01:28.2
Dito sa may thumb.
01:29.2
Or kung nahihirapan ka, pwede dito sa carotid artery.
01:34.2
Pili lang ng isa.
01:36.2
Delikado kung sabay.
01:38.2
Tapos, habang relax kayo, maganda, masanay na kayo ano ang normal heartbeat nyo.
01:47.2
Ang normal heartbeat, usually, mabagal lang yung taas yan.
01:50.2
Mabagal yung baba.
01:51.2
Tapos, ang pulso mo, bilangin mo per minute.
01:54.2
Usually, mga 70 to 80 beats per minute ang normal.
01:58.2
Yan ang mga normal.
02:00.2
So, alam mo yung normal mo.
02:02.2
Ah, 80 beats per minute.
02:03.2
Pag ganyan, ganyan.
02:04.2
Ganyan na lang yung pulso niya.
02:09.2
Ganyan, normal lang.
02:10.2
Oras na na-stress ka,
02:12.2
kapain mo ulit yung pulso mo dito.
02:15.2
Makikita mo, maiiba.
02:24.2
Makikita mo, iba-iba yung pulso.
02:26.2
Parang galit siya.
02:28.2
Mabilis yung taas.
02:30.2
Either naka-high blood ka na nyan,
02:33.2
o naka-hyper ka na nyan,
02:39.2
Ayan, ang mabilis.
02:42.2
Mabilis yung heartbeat mo,
02:47.2
May time, parang doble dalawa.
02:49.2
O may time, parang nawawala yung pulso.
02:52.2
So, hindi na siya regular.
02:54.2
Very unsteady na siya.
02:56.2
Ibig sabihin, stress ka na.
03:00.2
Ito ang normal heart rate base sa edad.
03:05.2
Mas tumatanda, mas mahina ang puso,
03:08.2
mas bumibilis yung heart rate.
03:10.2
Pero tulad na sinabi ko, ang normal is
03:12.2
60 beats per minute,
03:14.2
60 na tibok sa isang minuto.
03:17.2
Check nyo sa watch ninyo.
03:20.2
Pag between 70 to 80, medyo normal pa yun.
03:27.2
Pag lumampas ng 80 beats per minute ka,
03:30.2
80 to 90, poor na yun.
03:32.2
Ibig sabihin, hindi ka kondisyon,
03:34.2
baka overweight, kulang sa exercise,
03:37.2
mas hirap yung katawan.
03:38.2
Lampas 90, mabilis na yung heartbeat mo.
03:41.2
Lampas 100, ay hindi na po maganda yan.
03:43.2
Masama na po ito.
03:46.2
So, tingnan mo yung normal heart rate mo,
03:49.2
at yung abnormal pag na-i-stress ka.
03:52.2
Malalaman mo yun.
03:54.2
Pag nakita mo mabilis at naglolo ko na yan,
03:58.2
either magkakasakit ka,
04:00.2
pwedeng may trangkaso, may lagnat,
04:03.2
o talagang may nervyus ka na hindi mo matanggap.
04:06.2
Talagang makikita mo, ah iba na ito.
04:08.2
O magpa-panic attack ka na.
04:13.2
parang pinapawisan ka pa, may ibang sintomas pa yan.
04:16.2
Hinihingal, parang hihimatayin,
04:20.2
Kasama yan sa palpitation.
04:23.2
sobra ka ng stress.
04:27.2
Pero titignan din.
04:28.2
Baka mamaya may thyroid problem ka,
04:33.2
Pwede rin mag-cause ng fast heartbeat.
04:35.2
Pero kung wala ka noon, stress ang cause.
04:37.2
Number three, yan.
04:39.2
Headache, fast heartbeat.
04:41.2
papawisan ka na lang bigla.
04:44.2
Misa magugulat ka.
04:45.2
Sasabihin mo, hindi ako stress sa meeting.
04:47.2
Kaya ko harapin yung kausap ko.
04:49.2
Pero makikita mo yung kamay mo,
04:51.2
talagang biglang nagpapawis.
04:53.2
Pati yung paa mo, nagpapawis.
04:56.2
Pati dito sa ilong mo, dito,
05:00.2
So, bakit nagsuswet?
05:04.2
May pag-aaral yan.
05:09.2
nakita nila ito sa mga teenagers,
05:13.2
naglalabasan ang mga pimples.
05:20.2
Siguro, hindi nila napapansin,
05:22.2
hawak ng hawak sa muka din.
05:24.2
Kalikot ng kalikot,
05:26.2
nagkaka-pimples din.
05:27.2
Pag sa matanda naman na i-stress,
05:30.2
nagkakaroon ng rashes.
05:34.2
Mapapansin nyo yan.
05:35.2
Ang sang taong body language yan ng stress,
05:38.2
magkakamot yan bigla.
05:42.2
Actually, merong mga condition,
05:44.2
talagang nagiging habit na sa sobrang nilang stress,
05:47.2
kamot sila ng kamot,
05:49.2
nagsusugat na yan.
05:51.2
Kailangan dumugo bago nila titigilan.
05:54.2
At ang problema dito, kahit tulog.
05:57.2
Kahit tulog yung tao sa sobrang stress,
06:00.2
pinapasuot na nga namin ng gloves,
06:02.2
kamot pa rin ng kamot.
06:03.2
Kaya pag gising mo,
06:04.2
ang daming kamot sa leeg,
06:06.2
sa dibdib, sa likod.
06:08.2
ba't ang daming sugat ko dito?
06:10.2
Eh, ikaw pala yun.
06:12.2
Meron kang subconscious stress.
06:14.2
Kailangan matanggal mo yun.
06:19.2
Tulad na sinabi ko,
06:21.2
merong mga headache.
06:24.2
May mga chronic pain
06:26.2
na nagkakos din dahil sa stress.
06:28.2
Ayan po mga lugar.
06:30.2
Pwedeng back pain.
06:32.2
pag nai-stress ka,
06:35.2
Dumidiretso ang cervical spine.
06:40.2
Kaya kukontrahin natin.
06:42.2
Pag mabilis ang heartbeat,
06:43.2
tuturo ko mamaya sa inyo,
06:45.2
deep breathing para ipabagal yung heartbeat.
06:47.2
Para bumalik sa normal.
06:49.2
Pag sumasakit naman ang ulo mo,
06:52.2
kailangan minamassage ito.
06:54.2
O pwedeng self-massage.
06:55.2
Ito yung mga points.
06:58.2
Para makontra natin
07:00.2
yung physical signs of stress.
07:04.2
Lagi nagkakasakit.
07:07.2
Mabilis tamaan ng sakit.
07:09.2
Mahina ang immune system.
07:11.2
Ito nga, may pag-aaral eh.
07:13.2
Out of 230 people,
07:15.2
yung high stress group,
07:17.2
70% mas nagkakasakit.
07:28.2
pati tulog niya hindi rin makatulog.
07:31.2
Sign of stress na pala yan.
07:34.2
Sasabihin mo lang wala naman ako iniisip eh.
07:36.2
Pero usually may iniisip sila.
07:37.2
Ito number eight.
07:39.2
Kay mister o sa partner mo.
07:42.2
Pag wala ng gana sa sex.
07:47.2
siguro marami siyang iniisip eh.
07:49.2
Nagugulo na yung isip niya.
07:51.2
Hindi na siya na-excited sa sex.
07:53.2
Mas hindi na-excited.
07:57.2
Masakit ang tiyan.
08:00.2
butterflies in your stomach.
08:07.2
Sasabihin sa teacher,
08:10.2
Sasakit ang tiyan.
08:16.2
Meron tayo tinatawag na
08:20.2
bakit ako nagtae ngayon?
08:26.2
may nangyari sa buhay mo.
08:27.2
May nakausap kang boss.
08:28.2
Meron kang kinakatakutan.
08:30.2
Meron kang speech.
08:32.2
Biglang magtatae ka.
08:35.2
Kasi alam ng tiyan natin na
08:39.2
Yung mga may irritable bowel syndrome,
08:41.2
yan din nangyari.
08:44.2
Nagbabago yung pagkain.
08:47.2
sumosobra ang kain
08:49.2
o walang gana kumain.
08:54.2
physical signs of stress.
08:57.2
Pakita mo, Dok Liza.
09:00.2
Kadalasan yan ang mga
09:02.2
natatamaan ng stress.
09:04.2
Lump in the throat.
09:08.2
Natutuyo yung laway.
09:10.2
Meron pa pala isang symptom.
09:13.2
Nadadry mouth ka.
09:14.2
Bakit ka nadadry mouth?
09:15.2
Iba na yung salita mo.
09:20.2
Parang mas mataas din yung boses.
09:27.2
Masakit ang tiyan.
09:31.2
Mabilis ang hinga.
09:35.2
Physical symptom.
09:36.2
Tumitigas ang mga muscles.
09:38.2
Hindi lang sa leeg,
09:42.2
Baka mag-cramps ka pa nyan.
09:44.2
Yan ang physical signs of stress.
09:45.2
And number eleven,
09:47.2
meron din pong psychological signs.
09:51.2
Bukod sa physical signs,
09:53.2
ito yung tinuro natin kanina.
09:56.2
Physical signs ng stress,
10:00.2
meron din psychological signs
10:02.2
na papunta na sa depression.
10:05.2
Pag psychologically na-stress ka na,
10:09.2
Forgetting things.
10:16.2
Hindi na makatapos ng trabaho.
10:22.2
Ayaw na kumausap sa tao.
10:27.2
Walang self-esteem.
10:29.2
Walang tiwala sa sarili.
10:31.2
Walang self-confidence.
10:33.2
para kang walang kwenta.
10:36.2
So, yan ang psychological signs.
10:39.2
ilan ba dito sa eleven warning signs
10:42.2
na sobra ka na sa stress.
10:44.2
Baka kala mo okay ka lang.
10:46.2
Pero, pag lumabas itong marami dito sa eleven signs,
10:50.2
ibig sabihin, sobra ka nang stress.
10:53.2
Pag stress, may stressor.
10:56.2
Pag anxiety, yung tuloy-tuloy na.
10:58.2
Lagi ka na nagpa-panic.
11:00.2
So, anong gagawin natin?
11:02.2
Siyempre, rirelax mo sa sarili mo.
11:05.2
Try mo bawasan yung trabaho.
11:07.2
Yun naman talaga.
11:08.2
Hanapin mo bakit ka na-stress.
11:10.2
Kausapin mo yung nanay mo
11:13.2
para mailabas mo yung stress mo.
11:15.2
Pwede na magbasa ng libro?
11:20.2
Mas mare-relax ka.
11:22.2
Dok Liza, focus natin.
11:26.2
Makinig sa music.
11:29.2
Pwede mag-painting,
11:34.2
Kumain ng mga healthy foods.
11:36.2
Pwede rin dark chocolate,
11:37.2
pero pa konti-konti lang.
11:39.2
I-try pa rin mag-exercise
11:42.2
para mapagod at makatulog.
11:51.2
Lagyan ng positive thoughts.
11:53.2
Para luminaw ang isip.
11:56.2
Kumalma yung isip.
11:59.2
Punta ka doon sa mga mahangin,
12:06.2
Ipabagal yung heart rate.
12:09.2
Para mabawas yung cortisol sa katawan.
12:12.2
Yan ang gusto natin.
12:13.2
Ipabagal natin yung heart rate.
12:15.2
Kukontrahin natin yung physical signs.
12:18.2
Deep breathing exercise.
12:21.2
pag ginawa nyo ito lahat,
12:23.2
pinakalma mo sarili mo.
12:32.2
Pwede rin naman uminom ng gamot.
12:35.2
Pwede ka uminom ng mga beta blockers,
12:38.2
Pinapabagal na yung heart rate.
12:40.2
Parang binabawasan niya.
12:42.2
Meron din mga para sa nerbiyos na gamot.
12:44.2
Pacheck tayo sa inyong doktor.
12:46.2
Siya magbibigay sa inyo.
12:48.2
Pero kung sa vitamins,
12:50.2
siguro yung mga vitamin B complex.
12:52.2
Wala namang masama.
12:54.2
Parang stress tablet siya.
12:56.2
Tapos healthy lang yung pagkain mo.
12:59.2
At pag napansin nyo,
13:00.2
pag naayos nyo na po ito,
13:02.2
mas babagal na yung heart rate.
13:04.2
Mas hindi ka na mapapawisan.
13:06.2
Tapat ma-refocus natin yung utak natin na
13:09.2
mas kaya natin labanan
13:11.2
at i-handle itong mga stress sa ibang araw.
13:14.2
Sana po nakatulong ito.
13:16.2
Kailangan natin ito.
13:18.2
Kasi magugulat kayo.
13:20.2
Marami sa atin meron itong 11 warning signs.
13:23.2
Hindi lang natin alam.
13:24.2
So ingat po palagi.
