Paano Iiwas sa Dialysis at Sakit sa Kidney - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:41.1
tapos, hindi lang sakit sa kidneys
00:43.7
yung mga nagda-dialysis, yung kailangan mag-dialysis
00:48.7
80,000 Pinoy kailangan mag-dialysis
00:53.5
yung kalahati sa kanila walang pera
00:55.4
hindi na naumpisahan
00:56.6
so pag hindi naumpisahan yung dialysis
00:58.8
namamatay na lang
01:02.8
yung mga kaya mag-dialysis naman
01:04.8
kailangan gumastos ng daan-daang libong piso
01:08.8
isang taon, baka gagastos ng 400,000 to 500,000
01:12.8
pang dialysis lang
01:14.8
matutulungan konti ng PhilHealth at yun
01:17.8
ngayon ang problema sa atin
01:19.8
kaya ginawa ko itong video
01:21.8
napapansin ko, sa buong bayan natin
01:24.8
maraming binabaliwala ang sakit sa kidney
01:28.8
marami sa atin binabaliwala ang mataas na creatinine
01:32.8
sinasabi eh wala naman ako nararamdaman eh
01:35.8
wala akong sintomas, baliwala yan
01:38.8
biglang ata halimbawa
01:40.8
nung isang araw lang, 2 days ago may namita ko
01:44.8
isang driver siya, 50 years old
01:47.8
wala, nagtatago lang sa doktor
01:49.8
ayaw magpa-check, eh nakita ko medyo maputla eh
01:53.8
nung pinacheck up ko, ang creatinine niya 180
01:58.8
ibig sabihin ang normal creatinine mga 110 eh
02:02.8
110, pinakamataas
02:04.8
sabihin niyo ay mataas lang konti, hindi po
02:07.8
ang creatinine pag tumaas ng bahagya
02:10.8
makinig po kayo, kung mataas, tumaas ng bahagya
02:13.8
ibig sabihin malaking damage na sa kidneys
02:18.8
halos siguro 50% ng kidneys sira na
02:22.8
bago pa tumaas yung creatinine
02:24.8
tapos tumaas yung creatinine niya 180
02:28.8
yung hemoglobin niya yung dami ng dugo
02:31.8
100 na lang, bagsak na
02:33.8
dapat sa lalaki ang dugo 140 eh
02:37.8
140 hemoglobin siya, 100 na lang
02:39.8
ibig sabihin may sira na yung kidneys
02:43.8
may tama na, maraming sira eh
02:46.8
may mild, moderate and severe
02:49.8
na sira sa kidneys
02:51.8
siya siguro nasa moderate na, gitna na
02:54.8
bakit moderate? kasi yung dugo niya bumabagsak na eh
02:57.8
ibig sabihin yung kidneys
02:59.8
ang trabaho ng kidneys
03:02.8
hindi lang po yan pampaihi
03:04.8
ito ang ganda ng kidneys
03:06.8
hindi lang yan para umihi tayo
03:08.8
siya din ang naguutos ng paggawa ng dugo
03:12.8
naglalabas siya itong kidneys natin ng erythropoietin
03:16.8
pag nilabas niya itong chemical na ito
03:18.8
uutusan niya ang buto gumawa ng dugo
03:22.8
kaya pag nasira ang kidneys
03:24.8
walang dugo, maputla
03:26.8
kaya kailangan yung mga may sira sa kidneys
03:29.8
mga nagda-dialysis, naka-injection sila
03:32.8
ng libo-libo, siguro mga dalawang libo yun eh
03:35.8
pang-inject nila every week
03:38.8
kasi nga nasira yung kidneys
03:42.8
kasi ang daming mataas nga ang creatinine
03:46.8
ang daming may sira ang kidneys
03:51.8
ang problema nga dito walang nararamdaman eh
03:55.8
ano yung dahilan bakit nasisira yung kidneys?
03:58.8
sasabihin ko na sa inyo ah
04:00.8
number one, diabetes
04:02.8
yan ang number one, diabetes
04:04.8
yung iba dyan, binabahaliwala
04:06.8
ay, konti lang taas sugar ko, baliwala
04:08.8
may diabetes ng mga limang taon
04:11.8
maya rin, nagka-diabetes ka after 5 years
04:14.8
magkakadamage na yan
04:16.8
high blood, binabahaliwala
04:18.8
sira din yung kidneys
04:20.8
pangatlo, kidney stone, may bato
04:23.8
pulang ang pag-inom ng tubig
04:25.8
yan, nakakasira din ang kidneys
04:27.8
pang-apat, ano nakakasira ng kidneys?
04:30.8
yung mga pain reliever na iniinom nyo
04:32.8
inom na na-inom ng gamot
04:34.8
inom na na-inom ng gamot sa kerot
04:38.8
lalo na pag ina-araw-araw pwede masira kidneys
04:48.8
pwede rin masira ang kidneys
04:50.8
mataas ng uric acid, pwede rin
04:53.8
ngayon, ang mga kababayan natin
04:56.8
kaya ginawa ko itong video
04:57.8
lagi tinatanong sa akin
04:59.8
Dok, ano shortcut?
05:01.8
mataas creatinine ko, bigyan mo ako tableta
05:04.8
magic, gagaling nila yung kidneys
05:06.8
wala pong magic na gagaling yung kidneys
05:09.8
wala namang ganong magic
05:10.8
kunyari, may pilay ka dito
05:12.8
magic, pagalingin
05:13.8
wala namang magic e
05:16.8
kasi kung iniisip nyo magician
05:18.8
e, mali po yung ganon
05:20.8
huwag po kayo maniwala
05:21.8
kung magsasabi, inuwi mo ito
05:23.8
magic, magbayad ka lang ng 10,000
05:26.8
magic, eh niloloko ka nun e
05:28.8
matagal nasira ang kidneys
05:31.8
parang kunyari sa kamay, matagal ito nasira
05:35.8
aalagaan mo, aayusin mo
05:37.8
unti-unti makarecover
05:43.8
yung isa naman kahapon na-meet ko lang
05:45.8
mataas ang creatinine, mga 140
05:47.8
baliwala lang daw, hindi na
05:49.8
hindi po pwede baliwala
05:52.8
sasabihin ko na sa inyo ang tunay
05:54.8
sabi ni isang expert
05:55.8
ganito ang stages
05:57.8
hindi sa tinatakot ko kayo
05:58.8
pero ganito kasi papunta e
06:00.8
misa hindi lang masabi ng doktor na
06:04.8
natatakot siya sa pasyente
06:07.8
na baka sumama loob
06:10.8
eh kung tatago naman natin e
06:12.8
kaysa mamatay, di ba?
06:16.8
ang stages, sabi ni isang expert
06:18.8
first stage is diabetes
06:22.8
pagka naka-diabetes
06:23.8
masisira ang kidneys
06:31.8
third stage is death
06:33.8
namamatay yung pasyente
06:34.8
ganun yung pattern
06:36.8
kaya gusto natin mapigilan
06:39.8
ayaw mo umabot sa dialysis e
06:41.8
kasi pag dialysis na
06:44.8
masisave pero sobra ng mahal
06:49.8
mabibenta nyo na lahat ng ari-arian
06:51.8
talaga lahat na maibibenta na
06:55.8
kahit mayamang ka
06:56.8
mamumulubi ka sa dialysis
06:58.8
so ganito yung stage ah
07:03.8
tuturuan ko kayo lahat mula sa
07:05.8
wala pang sakit sa kidney
07:07.8
sa mataas ng creatinine
07:10.8
at nagda-dialysis
07:14.8
unahin natin yung
07:18.8
normal pa creatinine
07:22.8
urinalysis may protina
07:26.8
pwede kayo magpa-check bukas
07:29.8
pwede naman urinalysis
07:32.8
oras na may protein
07:38.8
kung mga plus 2 ang protein
07:39.8
hindi po magandang senyalis na yan
07:42.8
pag ang kidney nyo
07:44.8
ito pinapakita ko yung board
07:46.8
naglalabas ng protina
07:47.8
ito kasi nagsasala eh
07:50.8
minsan pag nasira siya
07:52.8
may lulusot na protein
07:54.8
so pag may lumabas na protina
07:58.8
sabihin may damage
08:00.8
creatinine mo normal pa
08:02.8
pero yung ihi mo may protina
08:06.8
mga stage 1 na yan
08:10.8
sabihin lumalabas na yung protina eh
08:12.8
so ang mangyayari dyan
08:18.8
at papunta na yun sa mataas ang creatinine
08:22.8
yung bakit nasisira?
08:24.8
bakit nagkaka-proteina?
08:28.8
eh hindi ginamot mataas
08:30.8
bakit ang daming may sakit sa kidney sa Pilipinas?
08:33.8
kita mo naman yung fast food natin
08:39.8
tayo kasi magluto
08:41.8
yan ang bawal talaga eh
08:43.8
sabihin ko muna ah
08:44.8
yung mga bawal sa kidney
08:45.8
dito muna tayo sa stage 1
08:48.8
stage 1 hindi sabihin okay ah
08:50.8
stage 1 not okay yan
08:52.8
ang okay yung walang sakit
08:54.8
so pag may protina sa ihi
08:56.8
hindi na maganda po yan
08:57.8
kahit normal creatinine
08:59.8
ah nasisira na kidney
09:04.8
alam ko gustong gusto natin yung
09:07.8
mayroon lang ako adobo eh
09:10.8
diba lalagay mo sa kanin
09:12.8
tapos inuman mo dalawang basong tubig eh
09:15.8
yung mga kababayan natin
09:19.8
kahit uminom ka na 10 basong tubig
09:21.8
pag yung kinain mong alat
09:24.8
damage na yung kidney mo dun
09:26.8
makakasira na siya
09:31.8
isa pa problema sa Pilipinas
09:34.8
hindi umiinom ng tubig
09:36.8
hindi umiinom ng tubig na dehydrate
09:39.8
masisira din yung
09:43.8
so yun po yung binabantayan natin
09:44.8
so alat sa kinakain hindi pwede
09:47.8
tubig kulang bawal din
09:50.8
yung sobrang exercise
09:52.8
nakakasira din sa kidneys
09:54.8
yung sobra ka-jogging
09:55.8
hindi ka umiinom ng tubig
09:57.8
sa mga mga kabataan ha
09:58.8
nakakasira ng kidneys
10:00.8
bago kahit mag-jogging
10:02.8
isang basong tubig
10:05.8
so ito kinukwento ko muna Dok Liza
10:08.8
yung normal creatinine
10:10.8
pero may protein na sa urine
10:13.8
kahit plus 1 plus 2
10:14.8
punta na kayo sa doktor
10:19.8
bago umabot sa dialysis
10:21.8
so sinabi ko na yung alat
10:24.8
sinabi ko na yung diabetes
10:26.8
sasabihin Dok diabetes ko mild lang eh
10:30.8
ang sugar konting taas lang naman
10:32.8
diba normal is mga 105
10:34.8
tapos sugar daw niya 110 o 120
10:38.8
wala sa konting taas eh
10:40.8
mas maganda okay naman yung konting taas
10:42.8
pero yung sobrang taas
10:45.8
mabilis makasira ng kidneys
10:47.8
pero yung diabetes ng konting taas
10:49.8
nakakasira din eh
10:53.8
so talagang bawas
10:58.8
tapos sa diabetes may gamot din
11:00.8
yung gamot kailangan magpatingin sa doktor
11:03.8
hindi pwede po i-self-medicate
11:05.8
kasi sobrang hirap ang timplahan nito eh
11:09.8
parang scientist eh
11:11.8
iba ang gamot sa normal creatinine
11:14.8
at sa urine lang may protein
11:19.8
iba ang dosis pag tumaas ng creatinine
11:22.8
ibang dosis na medyo mataas at masyado mataas
11:27.8
kasi pag mataas na creatinine
11:29.8
ito pakita ko Dok Lisa
11:34.8
yung iniinom mong gamot
11:35.8
ma-overdose ka na
11:39.8
kung iniinom mo yung
11:40.8
kunyari 500 milligrams
11:44.8
eh pag normal kidney mo
11:45.8
okay 500 milligrams
11:47.8
pero kung may sira na ang kidney mo
11:50.8
magiging 2,000 milligrams yun
11:52.8
bakit? ay nalamabas eh
11:55.8
so na-overload ka na
11:57.8
so sa libo-libong gamot
11:59.8
may kanya-kanyang labas
12:01.8
binabasa pa yan sa libro namin
12:04.8
chinect ko nga yung pasyente ko
12:06.8
mataas uric acid eh
12:07.8
binigyan ko allopurinol
12:10.8
imbis na 300 milligrams
12:12.8
dahil siraan ang kidneys niya
12:14.8
100 na lang binigay ko
12:16.8
kasi yung 100 milligrams siya ng allopurinol
12:22.8
kasi mag-iipon na eh
12:29.8
may bara na yung drainage mo eh
12:31.8
kaya mabilis na magbaha sa katawan eh
12:35.8
so sobra siyang selan
12:38.8
walang sabihin Dok ano vitamin?
12:39.8
Dok ano supplement?
12:40.8
hindi walang nanong magic eh
12:43.8
ito ang gagawin natin
12:48.8
so sinabi ko yung alat
12:51.8
yung kapan ang alat ng luto
12:55.8
minsan kasi pag iniinit
13:01.8
ikaw mahilig ka sa tuyo
13:04.8
sabi ko Dok Lisa na ko
13:05.8
hindi lang kidney tatamaan dyan
13:14.8
Doktor magbibigay ng gamot
13:19.8
kailangan bawas alat din
13:20.8
tsaka magpapapayat tayo
13:24.8
papano naman yung mataas na ang creatinine?
13:30.8
sa creatinine may dalawang level eh
13:33.8
may isang number na yung 1 lang
13:37.8
pero yung masanay ako dito sa 110 eh
13:40.8
yung mga 110 and below
13:42.8
normal creatinine
13:43.8
pag tumaas sa 110
13:45.8
o palagyan natin ang creatinine nyo
13:47.8
between 110 to 200
13:52.8
I like yun may nag text ah
13:56.8
264 creatinine hindi ako happy
13:58.8
mga stage 3 na yun
14:03.8
o aabot tayo sa 264
14:05.8
dun muna tayo sa mga
14:10.8
pag between 110 to 200
14:14.8
pwede pa natin mapigilan
14:16.8
siguro yung dialysis
14:23.8
hindi ko sinasabi 10 taon magda dialysis
14:30.8
kaya mong hindi mag dialysis eh
14:39.8
mga 180 and below
14:41.8
pwede pang hindi mag dialysis sa buhay nila
14:44.8
pwede pang may chance
14:47.8
yung ganung kababa na creatinine
14:51.8
pwede pa yung mga gamot sa diabetes
14:54.8
pwede pa yung gamot sa high blood
14:57.8
mabibigyan pa siya
15:04.8
tapos lahat ng masarap na gusto nyo
15:11.8
yung sigarilyo, alak
15:14.8
wala na yung pag-asa
15:16.8
pag naninigarilyo may alak pa eh
15:18.8
kasi lalo pong masisira ang organo natin
15:20.8
pero yung given na yun
15:22.8
yung alak talagang zero
15:24.8
wala nang moderate
15:31.8
kasi kung smoking alcohol
15:33.8
tapos may sira na sa kidney
15:37.8
hopeless case na yun
15:41.8
ang gusto ko yung alat sa kinak
15:43.8
tsaka yung timbang
15:49.8
dami nang bawal eh
15:51.8
yung between 100 to 200
15:54.8
pero ang alat pala ng ketchup eh
16:00.8
matagal masira na pagkain
16:02.8
kasi po ang preservative nun
16:04.8
kadalasan ay asin
16:06.8
kasama po doon yung mga ketchup
16:09.8
kasi yung dilata bago ilagay sa lata
16:13.8
lalagyan ng maraming asin
16:16.8
pag 100 to 200 creatinine
16:20.8
siguro mga moderate na yun eh
16:21.8
kinocompute namin yun eh
16:25.8
mild to moderate na yung sira
16:29.8
controlled sa gamot
16:31.8
doktor ang gagamot sa inyo
16:33.8
baka endocrinologist
16:37.8
kailangan nyo rin ng kidney doctor
16:39.8
mga gamot sa high blood
16:41.8
good for the kidney sa level
16:45.8
alam ko pwede pa yung mga
16:50.8
yung mga enalapril
16:54.8
pwede pa sa ganung level
17:00.8
tapos ito po binabawasan
17:02.8
between 100 to 200
17:04.8
dapat bawasan ang protina
17:07.8
ito hindi alam ng kababayan natin
17:09.8
bakit nagbabawasan ng protein
17:12.8
masarap yung protina eh
17:14.8
ah protina po galing sa mga
17:19.8
hindi po yung galing sa
17:22.8
yung pong galing sa mga animals
17:24.8
two legged saka four legged animals
17:27.8
sabihin mo na lahat
17:31.8
bawas din sa manok
17:33.8
so maraming naggagalit
17:34.8
Dok ba't mo binabawal yung baboy baka manok
17:37.8
hihina ako nyan eh
17:39.8
eh ang problema nga kasi
17:40.8
pag maraming kayong kinain protina
17:42.8
tataas yung creatinine eh
17:44.8
tataas yung creatinine
17:46.8
yung mga nage-exercise
17:47.8
alam ko mahili kayo sa protein shake
17:52.8
konti konti protein
17:54.8
kung gusto nyo konti
17:56.8
pero kung gusto nyo huwag na lang
17:59.8
kung healthy kidneys nyo
18:00.8
nage-exercise kayo
18:02.8
pero kung nasobrahan kayo ng protein shake
18:07.8
ang maraming protina
18:09.8
bakit ayaw ng kidneys?
18:11.8
ganito example ni
18:12.8
Doktora Montemayor eh
18:14.8
pag kumain ka ng protina daw
18:16.8
kaya kumain ka ng karne
18:18.8
may sira kidneys mo
18:20.8
imbis na naglalakad lang siya
18:24.8
takbo tong kidneys mo
18:27.8
hirap na hirap siya
18:29.8
so pag maraming kakinahin protina
18:31.8
mapapagod ang kidneys
18:33.8
mabilis siya masira
18:34.8
tataas ang creatinine
18:36.8
pag yung creatinine umabot na mga
18:43.8
pag yung creatinine mga 300
18:46.8
actually yung iba sabi nga
18:47.8
early dialysis eh
18:50.8
so iba-ibang usapan ngayon
18:52.8
kasi ayaw mo rin masyado mahuli
18:56.8
creatinine na 100 up to 180
18:59.8
alam ko kaya pa mapigilan
19:01.8
susundin mo lang ito lahat
19:03.8
high blood, diabetes
19:04.8
check up sa doktor every 3 months
19:07.8
talagang maglalagay tayo ng pera doon
19:13.8
mabilis umakit niyang creatinine
19:15.8
tsaka yung creatinine
19:16.8
ganito po yung pagbantay ah
19:18.8
every 3 months pa
19:20.8
kunyari ang creatinine ninyo
19:29.8
ah baka love error
19:35.8
ah medyo kakabahan ka na nun
19:41.8
na biglang tumaas ng 180
19:45.8
masyasyak na ang kidney doctor mo yan
19:48.8
sabi ng nephrologist mo
19:54.8
may nangyari sayo
19:56.8
nagkasakit ka ba?
20:01.8
yung sirang damage
20:02.8
lumaki yung damage eh
20:04.8
lumaki yung damage
20:05.8
kung ganung kataas
20:14.8
kahit mga pain reliever
20:18.8
tanong nyo sa doktor
20:22.8
yung mga supplement
20:23.8
pag normal ang kidney nyo
20:25.8
wala kayong problema
20:29.8
basta may sira na ang kidney
20:31.8
mataas ang creatinine
20:33.8
hindi na po pwede muna
20:35.8
paalam nyo muna sa doktor
20:40.8
hindi na basta basta
20:42.8
kasi yun na nga eh
20:47.8
kasi yan talaga pinapayo ng
20:48.8
kidney specialist sa amin
20:50.8
pag nag-egest diba
20:52.8
lalo na yung mga hindi mo alam yung mga
21:02.8
pagkain nga natural
21:05.8
tapos ganito ang payo ng nephrologist
21:08.8
mataas ng creatinine mo
21:12.8
kunyari kumain ka ng
21:17.8
ganito lang kalaking chicken ha
21:24.8
ang payo ng mga nephrologist
21:26.8
yung manok na yan
21:28.8
i-chop mo daw ng maliliit
21:30.8
ng siguro 100 times
21:32.8
para malasahan nyo
21:33.8
or pwedeng gawin yung giniling
21:35.8
para mas maraming
21:38.8
parang niloloko mo sarili mo eh
21:40.8
oo yun na nga para kala mo madami
21:42.8
kinot mo ng maraming maliliit
21:44.8
ihiwalay mo ng maliliit sa kanin
21:46.8
imagine mo na lang na marami
21:50.8
para lang mabawasan na protina
21:52.8
para hindi tumaas ang creatinine
21:56.8
pero hindi naman pwede totally wala
22:01.8
yung nephrologist nyo magtuturo
22:03.8
pero yung protina sa gulay
22:08.8
Dok Lisa tips sa kidney diet
22:10.8
sa ganung level ha
22:11.8
maliit lang yung karne
22:12.8
hanggang deck of cards siguro pwede
22:14.8
yung diba yung ginagamit natin na
22:17.8
baraha hanggang ganun lang po
22:21.8
i-chop nyo or gilingin nyo
22:23.8
maliliit o maninipis ang hiwa
22:25.8
tingin ko half half lang ng deck of cards
22:27.8
tapos kung kaya nyo
22:28.8
pang normal na tao yung deck of cards
22:31.8
tapos kung kaya nyo
22:32.8
half lang ng deck
22:34.8
magluto na lang po ng
22:40.8
huwag po yung delata
22:41.8
para makaiwas sa maraming asin
22:45.8
dun po sa may mga sakit na sa kidney
22:47.8
kasi yung mga tanong dito
22:49.8
yung vitamins bawal
22:52.8
mataas na yung creatinine
22:54.8
itatanong muna natin dun sa
22:57.8
yun po yung ibig sabihin ni doc
23:01.8
tingnan mabuti yung ihi
23:03.8
yung mga bumubulang ihi
23:06.8
medyo may puti puti sa ihi
23:09.8
mura rin lang ang
23:10.8
bukod sa creatinine
23:11.8
mura rin lang po ang urinalysis
23:13.8
50 pesos hanggang 100 piso
23:15.8
marami na kayong makikitang
23:18.8
tungkol dun sa inyong ihi
23:21.8
yung labs tuturo natin mamaya daw lisa
23:23.8
yung sinasabi kong bawal
23:26.8
uminom basta basta ng supplement and vitamin
23:29.8
pag mataas ang creatinine
23:31.8
malinaw na malinaw
23:33.8
creatinine mo 150, 200
23:36.8
kasi nga lalo na kung more than 200
23:39.8
kasi yung ginagawa nyo baka lalo maka damage
23:41.8
kasi nga may sira na eh
23:43.8
pero pag normal kayo
23:46.8
hindi mabula ihi mo
23:49.8
minom ako ng centrum
23:51.8
pero ako every 2 days
23:53.8
tsaka kung inom ako ng vitamin
23:57.8
oo kasi maninilaw yung ihi mo eh
24:01.8
bago mag-exercise ang kabataan
24:04.8
inom ng maraming tubig
24:06.8
isa dalawang baso
24:11.8
isang baso dalawang basong tubig
24:13.8
para yung kidneys mo hindi masyado masira
24:16.8
kasi pag sobrang exercise
24:17.8
misa nagmamuscle ano eh
24:18.8
na nasisira yung muscle
24:22.8
so papano naman yung creatinine na 200 to 300
24:32.8
so talagang pupunta ka na talaga sa nephrologist
24:37.8
at ah kung mapipigilan yung
24:40.8
kumbaga sa bundok eh yung less than 200
24:45.8
pwede pa makontrol eh
24:47.8
siguro mga 20 years kaya mo
24:49.8
pero yung mga 200 to 300
24:53.8
papunta na yun dun eh
24:54.8
papunta na doon sa
24:56.8
ang magagawa na lang natin sa 200 to 300
24:59.8
huwag nang tumaas
25:01.8
huwag nang tumaas
25:03.8
okay pero pag magkasakit
25:05.8
magka biglang trangkaso
25:07.8
dun biglang tumataas eh
25:09.8
from 200 magiging 250
25:11.8
wala nang wala nang babaan yun eh
25:14.8
pag tumaas yung creatinine
25:16.8
creatinine hindi na talaga muha
25:18.8
kung bababaan mga konting-konting
25:19.8
so 200 to 300 mataas na
25:22.8
and more than 300 eh talagang
25:26.8
yung doktor na kailangan magre-ready na tayo nun
25:30.8
300 plus eh malamang papunta na sa dialysis eh
25:34.8
kung anuman po ang binili ng inyong doktor sa 200 to 300 creatinine ninyo
25:39.8
ilista nyo na ho at sundin nyo maigi
25:42.8
para hindi nyo nakakalimutan
25:45.8
nakalista na ang mga gagawin
25:48.8
at hindi na pa ulit-ulit itatanong kung kani-kanino
25:51.8
kung ano yung binili ng doktor
25:54.8
nakalista tandaan
25:56.8
lapis papel pagpunta sa doktor
25:59.8
yes yung may pera pumunta
26:01.8
pero pag gano'n wala talagang choice eh
26:04.8
actually creatinine na mataas walang choice
26:07.8
gastos tayo utang tayo
26:11.8
talagang magpapacheck sa kidney specialist
26:13.8
gusto ko kidney specialist eh
26:15.8
pag gano'ng kataas eh
26:16.8
kasi sobra na yung timpla ng gamot eh
26:19.8
oras na tumaas binabago yung gamot
26:23.8
oras na bumaba iniiba yung mga gamot
26:25.8
may gamot na pag lampas na 250 ang creatinine
26:29.8
bawal na yung gamot eh
26:31.8
pero may gamot na pwede pa pag mababa
26:33.8
okay inuulit ko lang ah
26:40.8
yung bawas protina
26:42.8
pag yung creatinine
26:45.8
pero kung nagda dialysis na kayo
26:48.8
let's say nagda dialysis na
26:51.8
Dok Liza may araw eh
26:53.8
tatabi tayo mamaya
26:55.8
let's say nagda dialysis na kayo
26:57.8
ay ibang usapan na yun
26:59.8
lipat tayo Dok Liza
27:00.8
lipat lang kami dito
27:08.8
huwag lang masisira internet
27:10.8
ang baba naman ito
27:13.8
so pag nagda dialysis na
27:17.8
kung nagda dialysis na
27:19.8
pwede ka na kumain ng protina
27:21.8
kasi mas madami na
27:22.8
paano nagda dialysis na eh
27:24.8
sya na yung pinaka kidneys mo eh
27:26.8
yun na yung maglilinis ng inyong kidneys
27:28.8
ng mga dumi dumi at basura ng katawan
27:32.8
so ibang usapan yun
27:33.8
ang gusto ko lang ngayon
27:34.8
ang tina target ko
27:35.8
yung mga mabulaang ihi
27:38.8
yung creatinine na mga between 100 to 200
27:41.8
gusto ko mapigilan na yun
27:42.8
gusto ko mapigilan kasi
27:44.8
nakikita ko binabaliwala nyo
27:48.8
kumbaga sa ano eh
27:49.8
yung kotse nyo nandito
27:51.8
nakikita ko sa dulo nung daan
27:55.8
may bangil dun eh
27:57.8
papunta na kayo sa bangil
28:00.8
doon maraming malulugi
28:01.8
sabi ko eh baliwala
28:03.8
drive pa rin sila
28:05.8
oo eh sayang naman
28:07.8
kaya gusto ko nandito pa lang tayo sa
28:11.8
diba atras na tayo
28:13.8
eh may bangil dun eh
28:14.8
hindi nga po pwede doon eh
28:16.8
so yung mga kinakain nyo
28:19.8
diba sa fast food
28:21.8
wala akong ma-recommend ng fast food eh
28:23.8
ang alat lahat eh
28:25.8
kung pwede wag nyo nang palagyan ng salt
28:28.8
kapag bumili kayo ng mga french fries
28:30.8
yung mga ganun pagkain
28:33.8
oo so mas maganda nga yung lutong bahay
28:35.8
pero minsan kailangan nyo kumain sa labas
28:38.8
kasi naabutan na kayo ng panahalian hapunan eh
28:42.8
pabawasan nyo na lang yung paglalagay
28:44.8
o wag nang lagyan ng asin
28:46.8
pero mas maganda talaga
28:47.8
huwag nalang kumain sa fast food
28:49.8
wala akong nakitang
28:51.8
ano bang okay na fast food
28:59.8
hindi mahirap kasi hanapin yung iba
29:02.8
oo so kung pwede baon
29:04.8
mas makakatulong ang pagbabaon
29:07.8
sky flakes nalang
29:13.8
oo wala nang soft drinks
29:14.8
may nagsabi soft drinks
29:15.8
itakwil na talaga yung soft drinks
29:17.8
ganito gagawin natin ha
29:19.8
kasi gusto ko lisa pang walang pera eh
29:21.8
yung videos natin pang walang pera
29:23.8
kung kayang magtipid
29:25.8
ito yung pang walang pera pa
29:27.8
pag wala pang pera
29:30.8
magpa urinalysis na kayo
29:32.8
okay sulat nyo urinalysis
29:37.8
ako na nagrecommend sa inyo
29:39.8
wala mo sa mga eh
29:43.8
check ko may protina
29:47.8
inom na maraming tubig ha
29:50.8
next ultrasound ng tiyan
29:53.8
papa ultrasound ng buong tiyan
29:56.8
siguro mga mukhang ultrasound na yon
29:58.8
ah nagkakahalaga po
30:00.8
nag mga 2 hanggang 3,000 piso
30:03.8
ang ultrasound ng buong tiyan
30:07.8
ang range po yung sinabi ko
30:09.8
sa laboratory sa labas
30:12.8
pag sa loob na hospital mahal eh
30:14.8
isang 3,000 or more eh
30:15.8
pwede na doon sa labas
30:18.8
nangaling ko itong papel
30:23.8
tapos magpapa ultrasound tayo
30:26.8
bakit tayo magpapa ultrasound
30:28.8
gusto natin makita yung kidneys
30:31.8
baka may bato na doon
30:33.8
paano kung makita yung kidneys nyo
30:35.8
eh kung umihi ka na may buhang
30:36.8
umihi ka na may buhangin
30:39.8
o pinag-uusapan natin dito
30:43.8
iba po yung gallbladder stone
30:45.8
okay so ultrasound
30:47.8
makikita sa buong tiyan
30:48.8
makikita rin gallbladder
30:50.8
makikita ang kidney
30:52.8
pakita mo Dok Liza
30:54.8
ang maganda dito sa kidney
30:56.8
ang binabantayan natin
30:58.8
makikita ng ultrasound kung may bato eh
31:00.8
masabi niya may bilog
31:02.8
makikita rin dito sa kidney
31:04.8
kung lumalaki itong pelvis
31:07.8
itong mga resulto
31:09.8
pag sinabing pong
31:14.8
yun ang ayaw ng ayaw ko
31:16.8
ibig sabihin doon
31:19.8
ibig sabihin itong pelvis ng kidneys
31:23.8
bakit siya lumaki
31:26.8
ibig sabihin lumaki na ito
31:29.8
ibig sabihin may mga bato-bato na ito
31:32.8
tapos pag maraming bato
31:35.8
bakit nagkakabato?
31:43.8
pwede rin magkabato-bato
31:44.8
hindi umiinom ng tubig
31:46.8
kasi hindi nga nahuhugasan
31:48.8
so yan ang makikita sa
31:54.8
ang ganda nito yan Dok Liza
31:55.8
okay yan hawakan mo
31:56.8
ito yung mga milyong-milyong
32:01.8
filter sa loob ng kidney
32:03.8
itong kidneys na ito
32:04.8
may milyong-milyong ganito
32:06.8
so lahat ng milyong ito
32:10.8
pagka nagkabula na yung ihi mo
32:16.8
pag tumakas ang creatinine
32:20.8
papano mga karecover?
32:25.8
minsan di nagre-recover eh
32:29.8
kaya nga puro kidney transplant
32:31.8
ang habol natin eh
32:34.8
recover mahirap kasi
32:37.8
o napeklat na minsan
32:39.8
ay paano pa maano
32:41.8
pwede pero mahirapan tayo
32:43.8
eh usually may kasalanan yung
32:47.8
naging pagkakamali yung pasyente
32:52.8
hindi nagpa-check up
32:54.8
hinayaan yung diabetes
32:56.8
na ilang taon nagtago sa doktor
33:00.8
may ganong pasyente
33:01.8
parang goodbye na muna doon
33:05.8
tsaka na tayo magkita
33:07.8
better daw hindi magpa-check up
33:10.8
para biglaan na lang
33:11.8
mas mahirap po yun
33:12.8
kasi mas magasto sa banda ulit
33:16.8
pwede bang tiisin nung mga asawa mo
33:18.8
nung anak mo na hindi ibenta yung
33:21.8
ba nakitang nakarata ikaw
33:24.8
talagang igagasto sila
33:28.8
tsaka natin pag-usapan yung mga
33:30.8
kamag-anak na nagbebenta ng gamit
33:32.8
para i-save yung buhay
33:35.8
ibang kamag-anak hindi binibenta eh
33:38.8
diba iniisip na lang yung sarili
33:41.8
kanya-kanyang opinion
33:42.8
wala kong sinasabing tama o mali
33:49.8
whole abdomen gusto ko ah
33:51.8
kita buong chan ha
33:52.8
pati sa mga myoma
33:57.8
papacheck nyo sa dugo ah
34:04.8
CBC is complete blood count
34:07.8
pag bumaba na yung hemoglobin
34:10.8
bumaba na yung dugo
34:13.8
malala ang sakit sa kidneys
34:17.8
pag mababa na hemoglobin
34:18.8
yung nakita kong case
34:20.8
tapos ipapacheck din ang potassium
34:30.8
pag mataas na creatinine
34:31.8
iipon na rin yung potassium
34:37.8
pwede pa yung saging
34:38.8
kaya minomonitor eh
34:39.8
kung gano'ng kataas na yung potassium eh
34:42.8
fasting blood sugar
34:45.8
so depende sa creatinine
34:48.8
itong pagkain maganda
34:51.8
pag medyo gitna ng creatinine
34:53.8
bawal na kumain ng karne
34:56.8
pag mataas na mataas na creatinine
34:57.8
ang dami ng bawal
34:59.8
so iba-ibang stage
35:01.8
kinuwento ko yung buong
35:04.8
kasi maraming nga nagpapabaya
35:06.8
na hindi nagpapacheck
35:11.8
isama na rin po yung uric acid
35:14.8
nagkakos din ang pagkasira
35:20.8
and fasting blood sugar
35:23.8
fasting blood sugar
35:24.8
para malaman yung
35:26.8
kung may diabetes o wala
35:28.8
pero may isang magandang test
35:32.8
itong fasting blood sugar
35:33.8
katulad ng gawa ng nanay ko
35:36.8
pag magpapablood sugar
35:38.8
hindi kakain ng sang araw
35:40.8
pero kung sang araw hindi kakain
35:42.8
tapos magpapablood test
35:44.8
para hindi mabuko
35:46.8
sa mga dating kinain
35:49.8
huwag magdayain yung blood test
35:50.8
para hindi makadaya yung pasyente
35:52.8
huwag fasting blood sugar
35:56.8
kasi 3 months blood sugar
35:58.8
kahit hindi siya kumain na sang araw
36:00.8
average ng 3 buwan
36:02.8
kahit hindi siya kumain
36:03.8
tinatanong anong ultrasound
36:04.8
ultrasound of the whole abdomen
36:09.8
pwede nyo na itong paggawa
36:11.8
ultrasound whole abdomen
36:18.8
fasting blood sugar
36:19.8
pag may resulta na
36:21.8
punta na kayo sa doktor
36:22.8
mas ideally sana nephrologist
36:24.8
kidney specialist
36:27.8
para pagpunta nyo na
36:28.8
kung hindi yung pagpunta
36:31.8
tapos balik kayo ng balik
36:32.8
ito isang balik na lang
36:35.8
so yan ang mga diet natin
36:42.8
at yung sa exercise
36:44.8
yung tamang tama lang
36:45.8
huwag pagod na pagod
36:47.8
maraming nagtatanong
36:51.8
ah pag normal kidney po
36:55.8
dun sa mga may sakit sa kidney
36:57.8
ng doktor sa inyo
37:01.8
pag may sakit sa kidney
37:03.8
doktor na magsasabi
37:04.8
depende sa potassium
37:06.8
kung potassium mo normal pa
37:08.8
tapos yung creatinine mo
37:10.8
di okay ang prutas
37:12.8
pero kung yung creatinine mo
37:16.8
potassium mo 5 na
37:18.8
ay bawal na lahat
37:20.8
tapos dun po sa laboratory ninyo
37:22.8
tignan nyo maigi yung papel
37:24.8
meron po isang column
37:27.8
tapos nandun sa kanan
37:32.8
so doon nyo po titignan
37:36.8
within the normal level
37:37.8
kasi iba ibang units
37:41.8
depende dun sa ginamit
37:42.8
ng inyong laboratory
37:44.8
so mas yung papel ninyo
37:47.8
kasi nga po iba iba minsan
37:50.8
so tignan nyo yung resulta
37:58.8
pag mataas ng creatinine
38:01.8
hindi ito fill in the blanks
38:06.8
magic papaya juice
38:13.8
lalong ipagawa ito
38:14.8
ulitin ko na lang
38:15.8
para makontrol yung sakit sa kidneys
38:20.8
control blood sugar
38:24.8
yung sa uric acid
38:29.8
iwas muna sa gamot sa kirot
38:32.8
magpaalam sa supplement
38:43.8
at sumunod sa mga tips
38:44.8
magpa check up sa doktor
38:47.8
yan ang sampung sagot ko
38:49.8
para makontrol ang dialysis
38:51.8
huwag niya ako bigyan ng isang
38:53.8
lemon juice magic
38:56.8
diba meron bang magic biglang
39:01.8
eh scam yun pag ganun eh
39:06.8
lahat lahat yung sama sama
39:10.8
huwag makipag-away kay mister
39:15.8
lahat yan sama sama
39:17.8
lahat yan sama sama
39:22.8
karne din babawasan
39:26.8
any final questions
39:30.8
gusto ko nagpapa check up kayo
39:34.8
dun kung saan lugar kayo
39:35.8
dun po kayo magtanong sa information
39:38.8
o malaking clinic sa lugar ninyo
39:40.8
meron din pong mga gobyernong hospital
39:43.8
ipagtanong nyo lang
39:44.8
sino po ang kidney specialist
39:48.8
hindi po kailangan dumayo pa kayo sa malayo
39:51.8
sa lugar na mismo ninyo
39:52.8
para makakabalik balik kayo
39:56.8
sa lab test lang ito lang
39:57.8
para hindi masayang pera nila
40:00.8
may laboratory na maganda
40:03.8
kaya lang minsan mahal eh
40:05.8
meron naman laboratory
40:07.8
hindi naman sinasabi
40:08.8
merong mga lab error eh
40:10.8
may mga lab error
40:12.8
depende sa reagent
40:13.8
so mas maganda yung laboratory nyo
40:15.8
huwag sobrang mahal
40:17.8
huwag din sa sobrang mura
40:19.8
medyo maraming nagpapa check up dun
40:21.8
maraming pumupunta para magpa blood test
40:25.8
tapos yung resulta
40:26.8
titignan nyo kung mataas
40:27.8
minsan inuulit ko para sure
40:30.8
in short parang medyo kilala na dun sa lugar ninyo
40:34.8
na maayos ang resulta nila
40:36.8
meron din kasi ako nakikita mga laboratory error
40:39.8
mura nga kaya lang
40:40.8
kailangan ipaulit sa mas malaking laboratoryo
40:43.8
kailangan may libring lab test sa PhilHealth
40:49.8
one day aabuti natin yan
40:51.8
so yan po sana nakatulong sa inyo
40:54.8
last tip na lang ulit ulitin ko
40:57.8
yung urinalysis na may protina
41:00.8
at normal creatinine
41:02.8
magpapa check na agad
41:04.8
hindi pwede baliwala
41:06.8
wala akong naramdaman hindi pwede
41:08.8
ihi na may protina
41:09.8
matakot na tayo go na
41:13.8
creatinine na konting taas lang
41:18.8
every 3 months na gastusan na natin
41:20.8
doon na natin mapipigilan
41:22.8
yan ang marami tayong maliligtas na buhay
41:25.8
marami tayong maliligtas na buhay
41:27.8
sa ganyang kababa
41:28.8
creatinine 200 to 300 and above
41:32.8
eh yun talaga no choice na
41:34.8
pero laban pa rin yun
41:36.8
malay mo ma control
41:38.8
pero pag umabot na sa dialysis level
41:42.8
umabot na sa dialysis level
41:48.8
1 million gagastusin eh pero
41:50.8
kidney transplant eh
41:52.8
kidney transplant ang mas maganda
41:56.8
so hanap tayo kidney donor
42:00.8
kailangan ng philhealth
42:02.8
ah doon talaga papunta
42:04.8
palit ng kidneys yun ang pinaka
42:08.8
pag na doon na tayo sa dulo
42:10.8
pero kahit million sige lang laban lang
42:12.8
pero kayang ang hinahabol ko muna
42:14.8
itong mga mas madali
42:17.8
sana nakatulong po
42:19.8
sa tinatakot ko kayo kasi
42:21.8
nakikita ko ang daming mga
42:22.8
nag binabaliwalaan nila eh
42:24.8
so ibig sabihin kulang ang tips ko
42:26.8
kulang ang pagalit ni doc
42:28.8
kaya maraming binabaliwalaan
42:32.8
thank you thank you
42:33.8
maraming salamat po
42:34.8
babasahin ko yung mga comments
42:35.8
kung meron doon mga
42:37.8
kailangan ko pang talakayin
42:39.8
ulit ulitin natin
