Paghahanda para sa 2025 midterm elections, ‘on-time’ pa rin —Comelec | #TedFailonandDJChaCha
01:25.7
So pangalawa naman po yung transmission, natapos na rin po kami. Ito po tungkol naman sa overseas voting, yung ating sistema na gagamitin.
01:32.5
Kaya po medyo mababa yung amount, yung presyo na naandyan po at nagkaroon ng ABC.
01:37.9
Kung sakasakali po hopefully, Sir Ted, before the end of May, baka matatapos na po tayo para makumpleto na yung procurement natin.
01:44.7
Yung mga accountable, yung mga supplies natin, ongoing na rin po yung procurement natin. Matatapos na rin po tayo bago matapos ang Mayo na ito.
01:53.6
Okay. Kailan po ang official?
01:55.7
Ang official na simula ng itinatakda nga po na election period. Officially po, Chairman, dito nga rin po, relevant po doon sa last day ng filing ng Certificate of Candidacy by October.
02:12.3
Sir Ted, talaga po kasi nakalagay sa batas, 120 days before the election. So technically po, ang election period po natin ay magsisimula pa lamang sa Enero.
02:21.5
Bagamat, sinasabi rin po ng ating batas, yung Republic Act 9369, yung automation law, na dahil nga sa iimprenta na mas maaga yung balota, kaya po ang ating filing ng candidacy ay mangyayari ng October 1 to 8.
02:35.3
Kita nyo po, Sir Ted, October 1 to 8 ang filing ng candidacy and yet ang election period ay magsisimula pa lamang sa Enero.
02:42.2
Yung po yung sinasabi natin na mukhang inconsistency sa ating umiiral na batas. Pero wala pong choice ang Comelec.
02:48.5
In fact, may decision ng Korte Suprema dyan.
02:51.5
Versus Comelec na, again, ang purpose talaga ng early filing ng candidacy ay para lang po makapag-iimprenta ka agad ng Comelec ng mga balot.
03:00.4
Okay. So, ang last day po ay October 8 ng filing ng Certificate of Candidacy sa lahat ng posisyon sa midterm election.
03:08.7
Nangangahulugan po ba, Chairman, na kapag ako ay mag-file ng Certificate of Candidacy ko?
03:14.3
Example lang po, bilang mayor or congressman or senator, maari pa ako mag-programa?
03:20.7
Maari pa ako magkaroon ng exposure sa pelikula, maging sa teleserye, sa telebisyon, sa radyo, Chairman?
03:32.4
Sir Ted, so pasensya na po kayo kung mag-iexpress ako ng sentimiento personal. Yes po, unfortunately, sapagkat yung po ang nakalagay sa ating batas.
03:40.6
In fact, ang imposition po talaga sana ng inyong lingkod. Baka po pwedeng pagka-file ng candidacy.
03:45.7
Siyempre, kandidato na eh. Nag-file na lang candidacy na ando na intention. Dapat kandidato na.
03:50.7
So ang sabi ng batas, batas po kasi yun, na sila ay kandidato lang sa unang araw ng campaign period, which is in the case of national position, Sir Ted, February dahil for the election.
04:01.5
In the case of the local position, 45 days before the election. So yun po, sabi ng Korte Suprema, ang ponente po ng desisyon diyan, si Justice Carpio, wala rin sila magagawa sapagkat yun po ang mandato mismo ng probisyon ng batas.
04:18.3
And of course, ang Comelec ay magpapatupad lang.
04:20.7
So yun po, sabi ng Korte Suprema, ang ponente po ng desisyon diyan, si Justice Carpio, wala rin sila magpapatupad lang.
04:21.3
Kahit pa nga, nag-file na sila ng kandidatura nila ng October 1.
04:25.9
Okay. Sige po. So kung ako po'y mag-file ng Certificate of Candidacy po sa national position, pe pwede ba akong isubstitute during mismo the start of campaign period?
04:41.1
O pe pwede po ba akong tumakbong senador nung nalaman ko na malabo akong manalo, ipupunta ako sa pinanggalingan kong party list? Paano po ito?
04:50.7
Ngayong Merkures na darating, ating pong ipopropose na sa ating commission and bank ng inyong lingkod, wala na po tayong substitution na papayagan. Paninindigan po natin yan.
04:60.0
Maliba na lang kung ang palitan ay mangyayari sa October 1 to 8 ng filing ng candidacy pero after po ng 8 ng Oktubre, hindi po natin papayagan ng withdrawal with substitution.
05:10.6
Kasi po dati-dati, Sir Ted, kung natatandaan nyo, yung mga nakakalipas na panahon, meron isang buwan pa na palugit na binibigyan pa ng pagkakataon ng komisyon
05:18.0
para makapag-isip-isip o makapagbago ng pagiging.
05:20.7
Nang kanilang desisyon, yung mga kandidato, kaya more or less mga November 15, pinapayagan pa yung withdrawal with substitution.
05:27.7
Ang tanong natin, saan ang gagaling iyon? Anong provisyon ng batas? Technically po, wala namang nakalagay. Lumalabas parang nasa common discretion yung desisyon.
05:37.1
So kung ganun pala, nasa ating discretion din kung papayagan o hindi ang substitution.
05:41.4
Kaya po, ang ating pagkukumbinsya sa commission and bank, hindi na natin papayagan ng substitution kung ang dahilan ay pag-withdraw.
05:48.8
Maliba na lang po, Sir Ted, kung ang dahilan ay pag-withdraw.
05:50.7
Kung ang dahilan ay kamatayan o disqualification, pwede magpalitan yan hanggang sa araw ng eleksyon, sa hanggang tanghali, provided na yung papalit ay same family name at belonging to the same political party.
06:04.1
Hindi pa pwede ang independent?
06:06.4
Ang independent candidate po talaga, hindi pwede mapalitan. Sir Ted, ano man po ang kadahilanan?
06:11.9
Okay. So, basta po, ang last day ay October 8, ang sinasabi ho ninyo.
06:19.6
Tama po kayo, Sir Ted.
06:20.7
So, nag-file sila ng October 1, nagbago pag-iisip mo na sa kahit anong posisyon o nagpalitan.
06:26.3
Pwede po hanggang October 8 lang, yun talaga yung date ng filing ng candidacy.
06:30.4
Pero after October 8, wala na po tayong palitan, lay the cards on the table, wala na po may kulahan sa mga kababayan natin para din makapag-finalize kami ng list of candidates.
06:39.4
Take note po, Sir Ted, kung gaano kadami ang bayan at syudad sa Pilipinas, ganyan po magkakaiba ang ballot faces natin.
06:47.7
E ganun po kadami kung 2,000 po yan, 2,000 ballot faces.
06:50.7
So, ito po ang ihahanda ng inyong Commission of Elections.
06:53.6
Okay. Sige po. Sir, so ito po kasi very critical and crucial doon sa presidential election.
06:59.1
So, that will be the policy kung aaprubahan po ang inyong panukala.
07:02.8
Kasi nangyari po ito noong panahon ni Pangulong Duterte, di ho ba, no?
07:05.9
Nag-substitute po siya dito kay Ginondinho.
07:09.4
So, yun po ang mga senaryo na gusto ninyo hindi na maulit.
07:15.1
Tama po, Sir Ted. Kahit kung noong bago pa mag-2016, nangyari lang po yung mga ganyan.
07:19.2
Nagiging inconsistent ang Commission of Elections.
07:20.7
Yung po ang kadahilan kung bakit sinususug na rin natin, yung pag-re-revise o pag-a-amend ng provision ng saligang batas na dapat po,
07:29.7
ng ating umiiral na batas, yung omnibus election, kung na dapat po, ang palitan ay tungkulang sa debt, disqualification or incapacity.
07:37.9
Pag incapacity, either mental incapacity or physical incapacity, pero pwede po yun.
07:42.7
Pero yung withdrawal, tanggalin na po natin dapat yan bilang ground for substitution.
07:46.9
Okay. Sige po. Yan po yung inyong pag-revise.
07:50.7
Paano kala sa Commission and Bank sa inyong meeting on Wednesday?
07:55.7
Yes, Sir Ted. Para po ma-finalize na rin namin yung ating calendar of activities para sa week na to,
08:01.2
hopefully ma-ilabas na natin para habang mas maaga, mas maaga rin yung education information sa ating mga kababayan.
08:08.4
Kung hindi po sumang-ayo ng mayorya sa and bank, yun na po yun. The practice will remain.
08:16.1
Yes, Sir Ted. Pero more or less po, Sir Ted, approved na po yung principle.
08:20.7
Approved na po natin yung mga kasamahan natin sa Commission and Bank at they fully agree doon sa ating posisyon
08:26.1
sapagkat sabi nga nila tama na at dapat nang mahinto yung mga ganyang klaseng mga panglalansi, panlilinlang sa ating mga kababayan.
08:33.2
Kaya kailangan po, kung tatakbo, kung talagang disidido ka na maglingkod sa sambayanan,
08:37.7
eh direct sa hanah, hindi yung magpapatumpik-tumpik pa, magdadalawang isip pa, file na kung file ng candidacy.
08:44.3
Opo. Sa party list po, kailan ka maglalabas na official list na po na final para po sa eleksyon?
08:50.7
Sa kasalukuyan po, Sir Ted, kami po ngayon ay nagtatanggal ng mga party list na organizations na hindi nakakaroon ng 2% sa magkasunod na eleksyon.
08:59.7
Sa kasalukuyan din po, meron tayong dalawandaan mahigit, Sir Ted, na nagpapa-accredit sa atin sa party list at mahigit na pong isandaan yung nadidismiss namin dyan
09:07.7
at more or less po, wala mga 20 organization pa lamang yung na-accredit po natin.
09:13.0
So, umasa po kayo na bago po matapos more or less ang June, may aristahan na rin po tayo at hinaghihintay po kami, Sir Ted,
09:20.7
mas sa isang kaso na kung saan, meron po kasing nagpalitan ng mga nominees pagkatapos ng eleksyon.
09:27.3
Ibig sabihin, nagkaalaman na kung sino nanalo tapos biglang nag-resign yung 1 to 5.
09:32.0
E nakalagay po kasi sa batas, kapag naubos ang lahat ng pangalag sa listahan, ay may karapatan ang party list na magdagdag at mag-submit ang listahan sa kwamele.
09:42.3
E ang issue po ngayon, kung ganun, hindi pala makatutuhanan yung sinabit na listahan, pero pwede palang nakatago muna yung mismong tunay na kandidato.
09:50.7
Tapos pag nanalo, tsaka lang magpapalitan.
09:53.1
Hinihintay po natin ang desisyon ng Korte Suprema sa ganyan sapagkat napaka-importante yun.
09:57.5
Dapat po kung walang palitan sa national and local candidates, dapat po wala na rin gano'ng palitan sa mismong party list.
10:04.5
Yan po alamin natin kung yan po ipapayagan ng Korte Suprema.
10:08.2
It is now pending. Ano po ang titulo ng kasong ito at ano itong particular na party list na ito?
10:14.1
Yung po, Sir Ted, kung natatanda yung dati namin kong Elek Komisyoner na kung saan po kasi nag-resign yung 1 to 5,
10:20.7
at kung saan po bigla po nagkaroon ng palitan ng mga bagong nominees at siya po ay lumalabas na number one na nominee po
10:28.3
and therefore kinakailang mo proklama bilang Congresswoman.
10:31.9
So are you talking about the Guanzon case?
10:34.6
Yes, Sir Ted. Tama po kayo.
10:36.0
It's pending now in the Supreme Court. Pero yung bang facts nun kakaiba dito sa mga nangyari ngayon na meron pong tumakbong party list,
10:43.9
natalo yung party list niya, siya ang naging nominee nung nanalo ang party list. Is that the same facts?
10:50.7
Ito ang aking next question eh. Ito ba'y talagang batas o rules lang po ng Comelec dahil sa nagiging katawa-tawa ang party list?
10:58.7
Meron pong isang gusto hong maging sekretary na deny siya ng hindi siya na-apurbahan and then all of a sudden yung kanyang party list na,
11:07.4
well, siya bumaba sa party list, naupo ngayon sa party list, pinag-resign po yung mga nakaupo doon, may tumakbong party list, natalo siya,
11:14.2
yung kanyang party list, pero siya umupo doon sa nanalo. Ang gulo eh.
11:19.1
Okay. Pareho ba ho ito?
11:22.3
Magkaiba po, pero mukhang alam ko po yung nababanggit yung kaso na yan. Pero ganito po, certain kasi talaga pong batas. Ang nakalagay po kasi sa batas, sa section 15 ng Republic Act 7941, yung party list lo natin, asserted, almost 30 years na hanggang ngayon ba naman eh, walang pagbabago man lang kahit isang probisyon.
11:39.0
Ang nakalagay po doon, basta ikaw ay meron pong tatlong buwan na membership doon sa mismong party list na ito, ay pwede ka na pong magkakataon.
11:49.1
At wala pong binabanggit na dapat eh hindi ka naging nominee noong dating party list na ibang party list bago ka maging nominee dito. Basta ang importante, meron kang membership doon sa party list ng at least tatlong buwan bago ka maging nominee.
12:02.8
So maaaring pong yun, yun ang loophole, yun ang gray area na na-avail. Aalis sa party list, natalo. Pagkatapos, after several months, magme-member dito sa kabilang party list at tapatapos, yung party list na yan, mag-resign yung ibang mga nominees.
12:16.5
Tapos, tsaka ito, isasubmit.
12:19.1
Tapos, ito yung listahan ng bagong list na kung saan na doon ngayon yung pangalan noong dating party list.
12:49.1
Para lang po mas malinaw at klaro sa mga listeners and viewers natin, ano po ba ang requirements muna sa pagtakbo bilang isang mayor o sa isang lokal na munisipalidad?
12:59.0
Ma'am DJ Chacha, number one po, sinasabi, kinakailangan siya ay citizen of the Philippines. Number two, must be at least 21 years of age kapag ka-munisipyo. Number three, able to read and write. Number four, must be a registered voter. At number five, must be a resident of the place for at least one year o isang taon bago ang eleksyon.
13:18.6
Yung po ang sinasabi ng ating batas, ang local government code kasama na po ang konstitusyon natin.
13:24.5
Oo, nagbabasa nga po tayo dito sa mga reklamo nitong ilang mga netizens kung paano daw po ba ito nakalusot kung maraming red flags.
13:33.9
Sinasabi ng mga senador dito kay Mayor Alice Guo, pagka po ba nakapagpasa na ang isang kandidato ng mga requirements para sa isang local elections, hanggang saan na lang po ang pupwedeng gawin ng konstitusyon?
13:48.5
Hanggang saan po ang jurisdiction ninyo?
14:18.5
Hindi ka na ma-rehistro, maliba na lamang kung may mag-o-oppose o may mag-question sa iyo. So wala po nag-question o nag-oppose sa kanyang application for registration, kaya po siya naging registered voter. Una po yun.
14:29.4
So number two, yung pagiging kandidato po, alam niyo po kasi ang role ng Comelec ay ministerial lang talaga ang duty namin sa pag-file ng Certificate of Candidacy.
14:37.5
Not choice po kami, solong as accomplished yung lahat ng pinangabulang ko doon sa COC sa form, tatanggapin po namin yan, solong as yan ay under oath. Wala po kaming discretion na i-refuse dahil una,
14:48.5
mam DJ, Sir Ted, hindi po namin alam kung ano yung taong yan, yung personalidad. Million po ang ating mga Pilipino, 68 million ang botante, pagkatapos yung kandidato, kalahating million sa buong Pilipinas.
15:00.0
So hindi po namin alam kung sino yung citizen or not. Therefore, sabi po ng batas, kinakailangan may isang registered voter, whether kandidato o hindi, ang magpa-file ng disqualification or cancellation ng candidacy nung naturang kandidato.
15:15.0
At may period po yun, 25 araw.
15:18.5
Pag walang nag-file, ay hindi na po pwedeng file lang ng disqualification o yung tinatawag na cancellation ng candidacy.
15:25.6
Apparently po, dito sa nabanggit niyong na-elect na mayor, wala pong nag-file ng disqualification laban po sa kanya or cancellation ng kanyang candidacy.
15:35.6
And take note din po, nakalagay din po sa batas at desisyon ng Korte Suprema, wala pong power ang Comelec na mag-moto-propyo disqualify ng kandidato base sa age, citizenship, residency,
15:48.5
registration bilang botante, at literacy, able to read and write.
15:52.6
Yun pong mga ipinapasang requirements itong mga gustong kumandidato, gano po kabosisi naman ang Comelec dito kung yung mga naipasang requirements ay legit or hindi?
16:02.0
May ano po po yan? Parang cross-checking halimbawa kung nagpasa sila ng mga IDs and all that doon sa mga ahensya na may kaugnayan dito?
16:09.6
Ma'am DJ, ang nakalagay lang po sa section 74 ng Omnibus Election Code, form lang po ang ipapasa sa atin pag nagpa-file ng certificates of candidacy.
16:18.5
Ano ba na lang kung nag-renounce ng kanyang citizenship, yung foreign citizenship at nag-iisa na lang natin ito, i-attach yung affidavit of renunciation.
16:27.1
Pero halimbawa po, naalala niyo po, nag-require ang Comelec na dapat merong drug testing certificate.
16:33.0
Diniklara po yung constitutional ng Korte Suprema sapagkat violation daw po ng saligang batas dahil nagdagdag ang Comelec ng requirements o qualification na wala naman sa saligang batas.
16:43.0
So talagang form lang po dahil may deklarasyon po doon at yun po ay under oath.
16:48.5
Pagka ito nagsinungaling, lalo sa AIDS, sa iyong citizenship at napatunayan yan dahil may nag-file ng disqualification, pwede po rin yung maging ground ng perjury or falsification.
16:59.1
Ang hindi mo maiklaro pa muna, Sir, yung Filipino citizen, pakiklaro po, in the case of a municipal or city mayor, go ahead po, maging gobernador, local officials kumbaga, go ahead po, Chairman.
17:13.8
Sabi po ng ating batas, must be a citizen of the Philippines.
17:18.5
Natural born or naturalized, pwede po makatakbo sa local position.
17:22.4
Hindi po katulad sa Presidente, Vice Presidente, Senador at Congressman, nakalagay po, must be a natural born Filipino citizen.
17:30.0
So sabi naman po ng Constitution, sino ba ang natural born?
17:33.2
Ang natural born Filipino citizen are citizens of the Philippines from birth na hindi kinakailangan gumawa ng kahit anong aksyon o kahit anong petisyon para siya ay maging citizen.
17:43.0
Yung nanay at tatay Filipino at or pinangalak sa Pilipinas bago ay ma-promulgate.
17:48.5
O mainakang ating saligang batas.
17:50.4
Ayun, so klaro po yan.
17:52.4
Si Justin Brownlee, technically, dahil siya naturalized, pwede tumakbong mayor or gobernador.
17:58.8
Tama po yun, Sir Ted, dahil po nakalagay lang sa local government code, I must be a citizen of the Philippines.
18:04.5
At saka, registradong butante, isang taon bago maghalalan.
18:09.5
Tama po, Sir Ted. At syempre po, dahil sa na-elect na ngayon, yung naturang personalidad, wala na po yung jurisdiction ng Comelec.
18:16.0
Kung sakali lang po sanang may nag-file ng disqualification.
18:18.5
Kahit nanalo yung kandidato, hindi matatanggal ang jurisdiction ng Comelec.
18:22.5
Pwede pa rin kami magtanggal ng nakaupong local official.
18:25.8
And the only legal remedy here, ano po, ay mag-file ka ng co-waranto against the official.
18:32.2
To question, ano po, to question, ano ang karapatan mo kung bakit ka nandyan?
18:38.3
Tama po kay Sir Ted. At usually po, nakalagay sa Section 66 ng Rules of Court, dapat po ang mag-file ay ang Solicitor General to question the eligibility.
18:47.4
Tatandaan po ng mga kababayan natin, kapag ang pinag-uusapan ay residency at citizenship, yan po ay tuloy-tuloy na kwalifikasyon.
18:55.9
Anytime na yan ay mawala, kahit ikaw ay nanunungkulan, pwede ka pong patanggal sa iyong pwesto.
19:01.5
Lalo pa, bigla kang nawalan ng residency, dati diyan ka nakatira, lumipat ka, pwede kang patanggal.
19:06.1
Dati-dati Filipino citizen ka, yun pala, bigla kang naging foreign citizen, pwede kang matanggal.
19:11.1
Continuing qualification po, yung mga dalawang requirements na yan.
19:14.4
It's only the Solgen, wala na hong iba pa.
19:17.4
Pwede po magsampa ng kaso sa hukuman against this particular mayor?
19:22.9
Dapat po sana yung natalong kandidato, pwede siya mag-file ng tinatawag na Petition for Co-Warranty, Sir Ted.
19:28.3
Kaya lang po, yung Petition for Co-Warranty na binabanggit ko, pwede lamang i-file ng natalong kandidato.
19:33.3
Sampung araw pagkatapos ng proklamasyon ng kandidato, ito po ipa-file dyan po sa Regional Trial Court.
19:39.3
Katulad din po ng protesta, Sir Ted, na may sampung araw na period para ma-file ang protesta sa RTC.
19:46.1
Kung hindi po, wala na po.
19:47.4
Okay. So it's only the Solgen who can?
19:52.5
Yes po, Sir Ted. At nagyari na po yan kung natatandaan niyo sa dati nating punong masistrado na kung saan na-question yung issue ng inequality.
20:00.2
At ang na-file po ay yung tinatawag na Co-Warranty at ang Solgen po ang nag-file po niya.
20:05.2
So technically po and legally speaking, kung ito pong mayor na ito ay may pineke na mga dokumento sa kanyang citizenship o nagpaghahain po ng dokumento as required by the law,
20:17.3
So technically po and legally speaking, kung ito pong mayor na ito ay may pineke na mga dokumento sa kanyang citizenship o nagpaghahain po ng dokumento as required by the law,
20:17.4
may komelek, maari siyang kasuhan lamang ng kaso pong falsification under our criminal statute?
20:25.3
Opo, sa criminal law or pwede rin naman na perjury kung talaga mapapatunayan na ito ay nagsinungaling doon sa kanyang deklarasyon.
20:32.4
Kung saan, therefore, kung magkakaroon ng desisyon sa criminal, magagamit at magagamit din naman yan kung sakaling tatakbo muli dyan po sa 2025 election.
20:41.4
And take note po, again, October 1 to 8 naman ang filing ng certificates of candidacy.
20:46.1
Okay. So meaning, hindi siya...
20:47.3
Hindi siya maaaring maalis sa pwesto maliban po kung merong co-warrant to petition ng Solgen at kung meron po maghahabol dito sa pamimike,
20:54.4
kung meron man nangyari kasong kriminal na maaari din po ikakulong kung sakaling makumvik ito, hindi ho ba?
21:00.4
Pero hindi siya, hindi ito magiging dahilan para alisin sa pwesto.
21:04.6
Tama po, Sir Ted. Pero pwede rin po magpimbasihan ng isang administrative case sa Office of the Ombudsman or administrative case sa Office of the President.
21:12.6
Okay. Sige po. So maliwanag yan. So Chairman, salamat na marami po sa inyong panahon.
21:17.1
Panahon na binigay sa aming programa. Mabuhay po, Sir. Thank you.
21:20.9
Mabuhay po kay Sir Ted ng DJ Chacha. Mabuhay po kay lahat.
21:23.5
Yun ho ang ating edisyon ng Legal Basis Today.
21:26.1
Ted Filon at DJ Chacha ngayon nasa Radyo 592.3 News FM, Monday to Friday, 6 to 10 a.m.
