8 Senyales na Sobrang Stressed ang Anak Mo. Pero Hindi Mo Pansin. - By Doc Willie Ong
00:51.9
Nalungkot siya sa kaibigan niya, may issue siya sa friends niya, sobrang laki na para sa kanila.
00:58.4
Nabubuli sa school.
01:00.0
Hindi maka-aral, mga peer pressure, iba't iba ang age, iba't iba ang kinaka-stress nila.
01:06.7
At para sa kanila, yun na yung mundo nila.
01:09.8
Kaya talagang hirap na hirap yun.
01:12.9
Actually, maraming bata yan, yung iyakin nung bata pa.
01:16.3
Alam mong stress siya.
01:17.7
Anyway, ito lang yung mga general symptoms.
01:21.1
Pero bibigay ko sa inyo per age.
01:23.7
Umpisa natin na, 0 years old mula panganak hanggang 3 years old.
01:30.0
1 to 3 years old.
01:32.2
Usually, pag ganito, mas madikit sila sa nanay nila.
01:39.4
Mas madikit o sayayan nila.
01:42.3
Yung kain at tulog nila, medyo nagbabago.
01:48.0
Mainitin ng ulo at halatang matatakutin.
01:52.2
0 to 3 years old.
01:53.8
Tapos, mas umiiyak.
01:55.9
Pag iyak ng iyak ng iyak, alam mo ng stress yun.
01:59.4
Hindi naman iyak ng hindi-stress.
02:02.9
Pagdating ng mga 4 years old up to 6 years old.
02:07.9
Pag 4 to 6, at mas matanda pa later,
02:12.3
usually, yung ugali nila, let's say, dapat 4 or 6 years old.
02:16.7
Diba, naglalaro na yan.
02:18.4
Nakakausap mo na yan.
02:19.6
Pero pag yung ugali nila bumabalik sa pagkabata,
02:23.5
yung hihiga na lang, o magtsutsupon na lang,
02:26.7
hindi nilang kakausap, alam mong nagri-regret.
02:29.4
Ayaw na maglaro, ayaw na magsalita, hindi na active, hindi na maka-focus.
02:39.9
So, pag nagbabago yung ugali,
02:42.4
posibleng na-stress siya sa bagay na hindi natin alam.
02:46.4
Pagdating ng mas matanda, 7 to 12 years old.
02:52.4
Medyo iba na ito.
02:53.4
Nag-aaral na ito.
02:54.4
Grade school na ito.
02:55.4
So, pag nag-aaral na, medyo iba na ito.
02:57.4
So, pag nag-aaral na, medyo iba na ito.
02:58.4
So, pag nag-aaral na, medyo iba na ito.
02:59.4
Iba na yung sintomas ng stress.
03:02.4
Aggressive na siya.
03:04.4
Minsan nagwawala na.
03:07.4
Aggressive, restless na.
03:10.4
Tapos, itong 7 to 12 years old,
03:12.4
meron na silang sinasabi na guilty sila.
03:16.4
Self-blame, sinisisi na sarili nila.
03:20.4
Paulit-ulit yung kwento nung stressful.
03:23.4
Nung pinagalitan siya ng teacher niya,
03:26.4
o nasabihan siya ng classmate niya.
03:28.4
Paulit-ulit na lang.
03:30.4
Hindi na po magandang senyales ito.
03:33.4
Kasi ibig sabihin, super stress na yung bata.
03:36.4
Siyempre, pag hindi na makaaral sa school,
03:39.4
mababa na yung grade.
03:41.4
Kung saan-saan na lang nakatingin,
03:43.4
alam niyo meron siyang ibang nararamdaman.
03:46.4
Itong mga age, 7 to 12,
03:51.4
clingy than usual.
03:53.4
Mas madikit. Laging clingy.
03:57.4
Laging masakit ang tiyan.
04:01.4
Yan ang favorite ng reklamo ng mga bata.
04:04.4
Masakit ang tiyan.
04:06.4
Kahit wala naman isasakit ang tiyan.
04:08.4
Siyempre, pag sobra kang stress, mamaya papakita ko,
04:11.4
may physical symptoms yan.
04:15.4
Iba na yung kain.
04:18.4
Lalo na yung tulog.
04:20.4
Napakahalaga ng tulog ng bata.
04:22.4
Pag hindi na natutulog, bad sign yun.
04:26.4
Bata pa, dapat haba na ang tulog.
04:29.4
Maraming iniisip na negatibo.
04:35.4
Walang kabagay-bagay.
04:37.4
Ito, nakita mo nalang umiiyak.
04:40.4
Nakita mo nalang umiiyak.
04:42.4
Hindi na makafocus.
04:44.4
Hindi makafocus sa libro.
04:46.4
Nakatingin na lang sa toy niya.
04:48.4
Alam mo, may anxiety na siya.
04:50.4
May nervous na siya.
04:52.4
May stress na siya sa batang edad.
04:58.4
Physical signs, ibig sabihin,
05:00.4
ano yung medical symptom na makikita natin.
05:03.4
Yan ang mga physical signs niya.
05:06.4
Physical signs, laging pagod.
05:09.4
Masakit ang tiyan.
05:11.4
Yan, very common.
05:18.4
Masakit ang tiyan.
05:21.4
Sasabihin niya, masakit dibdib ko.
05:24.4
Imposible naman magkasakit sa puso.
05:28.4
Unless may congenital heart disease.
05:30.4
Unless may murmur.
05:31.4
Unless may buta sa puso.
05:33.4
Siyempre, papacheck mo.
05:34.4
Wala naman. Normal na lang.
05:36.4
Normal, pero sabi niya, hirap akong huminga.
05:38.4
Masakit yan mo. Worried na worried ka.
05:41.4
Bata, sabi, sakit ulo ko.
05:43.4
Pero, malamang stress, di ba?
05:46.4
Pero, siyempre, pinapacheck pa rin natin sa doktor.
05:49.4
Hindi natin masabi.
05:50.4
Mamaya may ibang problem pala.
05:56.4
Nanginginig siya.
05:58.4
Laging pawis ang kamay.
06:02.4
Yung paa naninigas.
06:06.4
Masakit lahat sa katawan.
06:08.4
Nagbabago yung kain.
06:10.4
Ang lakas ng kabog ng dibdib.
06:12.4
Parang may umuugong sinasabi.
06:17.4
Hindi siya makakita.
06:18.4
Parang nabubulag siya.
06:20.4
Sa sobrang stress yan.
06:23.4
Hindi naman niya masasabi.
06:26.4
Dahil may nangyari.
06:28.4
O baka, hindi natin kasing masasabi.
06:31.4
Maraming causes ng stress.
06:33.4
So, pag meron kayong ganitong mga symptoms
06:38.4
Tapos, symptoms muna tayo.
06:42.4
Minsan, headache.
06:47.4
Ito po hindi maganda.
06:48.4
Oras na binabangungot ang bata.
06:52.4
O sumisigaw habang nananaginip.
06:59.4
May subconscious yun.
07:00.4
Hindi niya malabas.
07:01.4
Kaya nga sa bangungot lumalabas.
07:05.4
Ganun ang nangyayari.
07:11.4
Baka may bagong kapatid.
07:12.4
Nagbago ng school.
07:14.4
Nagbago ng teacher.
07:16.4
Sa classmate may issue.
07:18.4
Yan ang mga issues natin.
07:21.4
ang mahalaga dito.
07:23.4
Ano yung possible causes?
07:26.4
Siyempre, isipin natin bakit nangyayari ito.
07:29.4
Isipin nyo ano ba nangyayari sa bahay.
07:31.4
Meron bang family problem?
07:34.4
Nagsisigawan ba yung magulang?
07:36.4
Normal naman sa atin.
07:37.4
Normal naman magsigawan yung nanay at tatay.
07:42.4
Baka nagbubugbog at nagbabatuhan.
07:45.4
Yun siya na-stress.
07:47.4
Baka makihiwalay ang magulang.
07:50.4
Merong pagbabago.
07:52.4
Kahit mukhang positive.
07:55.4
lilipat ng bahay.
07:56.4
Lilipat ng lugar.
07:59.4
Sa friends sa school.
08:01.4
Baka walang kaibigan.
08:03.4
O hindi pinansin ng kaibigan.
08:10.4
Napagalitan ng teacher.
08:12.4
Nahihirapan sa grades.
08:16.4
pag tumatanda na yung bata,
08:18.4
pag tumatanda na yung bata,
08:19.4
papuntang teenager na 12, 13, 14,
08:22.4
meron na tinatawag na dagdag stress.
08:25.4
Yung mga teenager, peer pressure.
08:28.4
Siyempre, baka yung iba,
08:30.4
nagka-cutting class.
08:32.4
O nagbo-boyfriend, girlfriend na maaga pa.
08:39.4
Siyempre, dyan na yan.
08:40.4
Papunta na yan doon.
08:41.4
Baka yung iba, may mga masasamang droga pa nandoon.
08:45.4
Hindi natin masabi.
08:47.4
So, romantic relationship.
08:48.4
Romantic relationship.
08:50.4
Schoolwork at iba pa.
08:54.4
kailangan tayong mga magulang,
08:56.4
iniisip din natin,
08:57.4
baka may dagdag stress pa.
08:59.4
Ano pa ba yung mga delikadong stress?
09:02.4
Ito yung mga abuso.
09:04.4
Baka naaabuso yung bata.
09:06.4
Baka may exploitation.
09:09.4
Baka meron nag-a-abuse sa kanya.
09:11.4
Hindi niya sasabihin.
09:13.4
Baka meron siyang sakit.
09:15.4
O may sakit sa pamilya.
09:17.4
Merong magulang na nagkasakit.
09:19.4
Na worried na worried siya.
09:21.4
May na-aksidente.
09:23.4
May namatay na lolo, lola.
09:26.4
May nakita siyang violence.
09:28.4
May nakita siyang banggaan.
09:30.4
O baka magulo yung...
09:40.4
Siyempre, pati bata.
09:42.4
Magdadala nitong stress na ito.
09:44.4
So, ito talaga yung mga causes.
09:45.4
Dapat alam natin.
09:47.4
Other possibilities.
10:04.4
Ito namang mga stress na ito.
10:06.4
Medyo pang matanda na konti ito.
10:09.4
Hindi na ito pang teens.
10:10.4
Medyo dagdag din.
10:11.4
Teenager hanggang twenties.
10:13.4
Asar ka na sa lahat ng tao.
10:16.4
Naglalabas na yung mga pimples.
10:19.4
May mga sugat na dito lumalabas.
10:27.4
Ano ngayon gagawin natin?
10:32.4
Siyempre, kung di natin alam anong stress.
10:34.4
Hindi naman magkukwento yung bata.
10:37.4
Pilit pa rin yung healthy habits.
10:40.4
Yung pagkain niya dapat healthy.
10:45.4
Ano pa rin yung magandang pagkain.
10:47.4
Huwag masyado yung mga chicheria at iba pa.
10:50.4
Yung tulog niya dapat regular.
10:53.4
Dapat tutulungan natin na maganda yung tulog niya.
10:56.4
Tapos, isasama mo pa rin sa mga outing.
11:00.4
Para malibang siya.
11:03.4
Kasama ang friends.
11:05.4
Kailangan maka-rest pa rin siya.
11:07.4
So, dapat sama-sama mo.
11:11.4
Tingnan mo yung trigger.
11:13.4
Kung may galit yung trigger.
11:14.4
Kung may galit yung bata sa isang tao.
11:16.4
Let's say sabi niya,
11:17.4
Galit ako dito sa uncle ko.
11:20.4
Basta huwag mo ko papakita dyan.
11:22.4
Kung pag ayaw niya, hindi natin alam bakit.
11:26.4
Kung ano trigger niya,
11:29.4
Baka meron siyang hidden anger,
11:32.4
hidden abuse, hindi natin masabi.
11:35.4
Kung ano trigger ng bata, iiwas mo na.
11:38.4
Tapos next, siyempre, emotional support.
11:44.4
Extra pagmamahal.
11:48.4
Kahit hindi natin alam kung ano nangyayari.
11:50.4
One day, baka magkwento naman sa iyo.
11:53.4
Next, mo-monitor mo yung sintomas.
11:56.4
Ano ba nangyayari?
11:58.4
Kahit sa mga teenagers.
11:59.4
Tingnan niyo maigi yung katawan.
12:04.4
May karas ba dito?
12:06.4
Tingnan-tingnan niyo.
12:08.4
May tableta ba doon sa kwarto?
12:10.4
Lahat niya mga issues.
12:12.4
Kailangan magulang tayo.
12:14.4
Kasi, minsan hindi natin alam.
12:16.4
Hindi tayo aware.
12:17.4
Hindi natin pinapansin ito.
12:21.4
Mas maganda, nagdadasal tayo.
12:23.4
Kung susunod sila.
12:24.4
Pero walang pilitan.
12:26.4
Huwag mo rin pilitin ng pilitin.
12:28.4
Kasi pag pinilit, baka hindi siya ready.
12:31.4
Positive thinking.
12:35.4
Basically, through action.
12:39.4
Yung mga relaxation technique.
12:41.4
Proper nutrition.
12:45.4
Kung merong mga outing.
12:46.4
Kung saan siya masaya para malibang siya.
12:48.4
Para sa kids, ito coping.
12:52.4
Breathing exercise.
12:54.4
Minsan sa school, i-label mo yung feeling mo.
12:59.4
Kailangan mailabas.
13:01.4
Malaking baga yung art.
13:02.4
Diyan nila nalalabas yung galit nila.
13:04.4
Diyan nila nagdo-drawing.
13:07.4
Pag nalabas nila, mas masarap feeling nila.
13:12.4
Positive self-talk.
13:14.4
Game o sulat sa diary.
13:16.4
Kung di nila maaway, kung kanino sila galit, kailangan may diary.
13:20.4
Kasi nalalabas mo yung hirap ng katawan.
13:24.4
Lalo na kung bata.
13:26.4
I-encourage natin sila.
13:31.4
Talking with someone.
13:36.4
Sinabi ko na nga, listen to music.
13:38.4
O iwas mo na masyadong sinasabi.
13:42.4
Using positive self-talk.
13:44.4
Pero siyempre, pag nakita natin kakaiba na, merong mga psychologist.
13:49.4
Sa bata, child psychologist.
13:51.4
Merong psychiatrist.
13:56.4
Pero, yun talaga eh.
13:59.4
Yun ang meron eh.
14:00.4
Hindi ko alam kung meron.
14:01.4
Siguro, baka sa counselor.
14:03.4
Sa guidance counselor.
14:06.4
Misan may teacher na baka makatulong.
14:09.4
Hingi tayo rin ng tulong.
14:12.4
Dagdag ko lang konting tips.
14:14.4
Ito na lang para sa ating mga magulang.
14:16.4
Kasi tayong magulang ang nai-stress eh.
14:19.4
Tayo rin nai-stress.
14:20.4
Ito pwede rito sa bata.
14:22.4
Playing with the pets.
14:23.4
Pang bata, pang matanda.
14:25.4
Yung magulang, sobrang stress.
14:27.4
Baka sa sobrang stress natin, masigawan pa natin yung bata.
14:36.4
Listening to music.
14:37.4
Tapos, tayong matanda at bata.
14:41.4
Kailangan maraming stretch.
14:44.4
Balik din ng stretch para makapahinga.
14:47.4
So everyday, may choice tayong mga magulang.
14:51.4
Mag-stress o practice peace.
14:54.4
Practice stress, practice peace.
14:57.4
Peace at pagmamahal.
14:59.4
At syempre, misa pag nai-stress tayo, mas maganda rin tumulong sa ibang tao.
15:04.4
Mas nakakabawas ng stress.
15:06.4
So pagdasal lang natin yung mga anak natin.
15:08.4
Alam na natin itong mga symptoms.
15:10.4
And good luck po sa ating lahat.
