Biglang pagtaas ng rabies cases, hindi inaasahan —eksperto | #TedFailonandDJChaCha
01:27.9
Ang San Lazaro kasi, referral center siya. Kadalas ang mga rabies na mga suspect dinadala dito galing sa iba't ibang mga probinsya kagaya ng Bulacan, Cavite. In fact, meron pa kami mga pasyente galing ng Baguio, Laguna. Binababa lang talaga nila dito kasi ang ano nila na pag sa San Lazaro, ito yung rabies center sa Luzon.
01:51.7
So, more or less, bigyan lang kita ng ano kasi kung i-compare natin last year, siguro meron tayong pagtaas.
01:57.9
At sa mga around mga 50% doon sa mga nakagat or including those na talagang merong rabies encephalitis.
02:05.4
Oo. Yung nabanggit nyo po kanina na may kinalaman sa weather. Sa mga balita, sa mga naunang pahayag, sinasabi dahil daw po sa init ng panahon, mas irritable ang mga hayop ngayon.
02:15.5
So, kahit alaga mo, may chance makagat ka pa rin. Yun po ba ang dahilan? Or are there other reasons? Dahil po ba may kakulangan po ba tayo sa supply ng bakuna?
02:27.9
Well, that's a good point, DJ Chacha. Kasi unang-una, yung behavior ng aso, siguro talagang nagbabago yan pag summertime.
02:37.1
And we also noted that in our census na pag mainit talaga ang panahon, medyo tumataas yung mga animal bites na nagpakonsulta dito sa OPD na magpapasurok ng bakuna.
02:48.1
Pero siguro, kung tukuyin ko yung programa natin, ang control kasi ng rabies, dapat ang priority, babakunahan ang mga aso.
02:56.7
Para at least, hindi sila magkakaroon ng rabies na virus. Tapos pag nakagat nila yung tao, hindi nila may transmit yung rabies.
03:04.9
Siguro, malaking bagay ang pagkukulang natin dito sa mga pagbakuna sa mga aso. Kasi ang priority talaga, dapat ang mga hayop ang babakunahan, hindi yung tao.
03:14.5
Kasi ang tao naman is just a passive bystander na nakagat because of a provoked bite or talagang medyo may rabies na yung aso.
03:23.1
Kaya lang ang problema nga po, Dok Salante.
03:26.7
Are there enough vaccines para babakunahan itong mga hayop natin para maiwasan yung pagtaas pa rin ang bilang ng rabies dito sa Pilipinas?
03:35.4
Yung punto na yan, DJ Chacha, hindi ko talaga masagot yan dahil ang involved talaga dyan yung Department of Health at saka local government unit.
03:44.5
Kasi meron talagang pangkampanya para babakunahan ang mga aso. But for the rabies vaccine doon sa mga tao, meron naman talaga. Wala tayong problema sa supply.
03:54.6
Pero dapat ang programa natin ngayon, hindi lang yung tao na makagat. We have to be proactive, preventive na yung aso.
04:02.3
We have to enhance and increase the awareness ng mga aso. Dapat may regular na bakuna doon sa rabies.
04:09.4
Siguro maganda, Doktor. Ihiwalay muna natin yung mga hayop dito sa mga tao.
04:14.5
So kapag huba, Dok, ang isang tao na nakagat ng isang aso na nabakunahan ng anti-rabies,
04:24.6
obligado pa rin yung taong yun magtungo sa doktor at magpaturok ng anti-rabies vaccine?
04:30.6
Yes, Sir Ted. Kasi may mga kategory tayo sa mga animal bite or dog bite. Yung sinabi natin category 1, category 2, and category 3.
04:40.1
Lahat ng mga tao na napagat sa aso, maski nabakunahan yung aso, pero pag category 2 and category 3 na yung bite,
04:49.2
pupunta pa rin sila sa mga dog bite, animal bite center. Para lang masigurado na,
04:54.6
yan pa rin sila ng bakuna kasi alam naman natin ang bakuna, hindi naman 100% protective.
04:59.4
Ang critical dito, Sir Ted, pag ang kagat dito sa neck and up, ibig sabihin lieg hanggang sa muka,
05:08.1
yun ang pinaka-critical na higher severity na kagat dahil malapit na yan sa brain.
05:14.5
Yes, opo. At ang rabies po, hindi lang sa aso pati sa pusa?
05:19.1
Yes, aso at saka pusa. Linawin lang natin, yung mga dagga, mga rodent, wala pong rabies.
05:24.6
Wala pong rabies yan. Aso at pusa lang talaga ang pinaka-common natin na source ng rabies infection sa Pilipinas.
05:31.9
Okay. Magklaro po yan. Kahit na ang aso ninyo o ang pusa ninyo ay nabakunahan ng anti-rabies vaccine,
05:39.7
pag nakakagat yan, sa sino man pong tao, household man ninyo o hindi,
05:44.6
obligado pa rin kayong pumunta sa pinakamalapit na hospital o animal bite clinic
05:51.8
para ho, ano, kumonsulta lamang o magpaturok din ang anti-rabies vaccine, to be sure?
05:59.0
Ang proseso niyan, Sir Ted, konsulta mo na kasi i-assess yung bite wound, kung anong category,
06:04.8
kung category 2 or category 3. Pag category 2 or 3 yan, hindi tayo nagiging kampante dyan.
06:10.6
Talagang binabakunahan pa rin natin.
06:12.3
Opo, opo. At kaya po binabanggit ni Doktor, dapat malaman kung saan ka ba kinagat at yung pinsala nung kagat sa iyo.
06:21.1
Dahil po, ang rabies, ang tinatarget nito ay utak ng tao.
06:26.9
Yes, tama, Sir Ted. Tama.
06:28.6
Opo. Okay. At ano ba ang, kasi meron pong ilan na kinagat ngayon, hindi pinansin,
06:36.6
at pagkatapos po ay mga ilang araw na lumipas, tsaka lang po nagpapakita ng symptoms.
06:44.4
Ano ba ang ninyo pong maaari po sa aming ibigay ng informasyon na para ho natin malaman,
06:50.3
yung degree ng infection o yung perwisyo po sa tao at hanggang sa kamatayan nito kung sakasakaling hindi na po maagapan?
07:00.7
Pag nakagat ang isang tao tapos hindi siya magpabakuna, meron ka lang mga 5 to 10 days na incubation na
07:07.4
pag magpabakuna ka, huli ka nang babakunahan. Kung baga, ang mikrobyo nandun na sa dugo.
07:14.9
Bigyan lang kita ng konteksto dito, Sir Ted.
07:17.7
Kadalasan sa mga nakita namin dito mga rabies,
07:20.3
ang mga pasyente, either hindi sila nagpabakuna or kung nagpabakuna man, isang dose lang,
07:27.3
kasi nga parang kampante sila, wala naman silang naramdamang symptoms,
07:30.7
hindi na bumabalik sa mga animal bite center kasi sa tingin nila mukhang okay na yung isang bakuna.
07:36.9
Opo, kasi nga po, Doc, ano ito eh, dose po ito, di ba?
07:43.5
Meron ka schedule na pagbalik mo doon hanggat sa matapos yung buong dose, ano po?
07:47.8
Yes, kumplitohin talaga yung dose.
07:50.3
Meron kang full protection na pag nakagat ka uli, meron ka rin protection.
07:54.5
Okay. Doc, yung po sinasabi ho ninyo na mga symptoms,
08:00.7
kapag kinagat ka, wala ka muna maramdaman, pero kapag ito po ay nakaka-apekto na sa iyong central nervous system,
08:09.8
ano ng palatandaan nito?
08:11.8
Yun. Ang unang palatandaan na talagang nandun na sa central nervous system,
08:16.7
yung behavior ng tao, parang napaka-irritable niya.
08:20.3
Wala siyang lagnat, irritable lang, tapos hanggang pwede na siyang nahirapan siyang huminga,
08:28.1
ayaw niyang uminom ng tubig.
08:30.3
Pag pahanginan mo, natatakot sa hangin dahil nga parang nalulunod ang pakiramdam nila.
08:37.1
Kasi ang nangyari dito, yung dinadaanan ng hangin, nagkukonstriksya during the time na umiinom ng tubig o nahanginan.
08:47.0
Opo, and then, ano ito?
08:50.3
Doon sa aking mga napanood na mga visuals dito at nabasa na mga literature doc,
08:56.3
nakakatakot yung itsura ng mga wala ng gamot na sitwasyon nung nakagat ng hayop.
09:05.8
Yes, talagang pag meron ka ng central nervous system involvement, talagang 100% yan, namamatay talaga.
09:12.3
Hindi na natin maisalba yan.
09:13.5
Opo, at yung iba po nangingisay.
09:16.4
Yung iba, naninigas ang katawan.
09:18.9
Na ganoon po ang mga itsura na doktor.
09:22.1
Yes, yung iba nga yan, Ted, meron tayong mga ganong experience na nagwawala at nakawala sa hospital, tumatakbo, nangangagat din ng tao.
09:30.3
Yun ang medyo ano namin na binabantayin.
09:32.9
Kaya yung mga ward namin dito, talagang may mga rehats yan na talagang hindi sila makalabas para lang secure na hindi maka-expose yung ibang mga pasyente or yung ibang mga doktor.
09:45.0
Kapag ubang isang pasyente po ay may rabies na at malubahan ang sitwasyon at nakakagat ng tao yung bang kanyang saliva, may rabies na rin?
09:55.9
Yes, meron yun. Highly infective na rin siya.
09:58.6
In fact, ang protocol natin yan, sir Ted, lahat ng mga kasambahay niya or yung kasama sa bahay na na-expose doon sa tao, maski hindi pa siya nagka-brain manifestation, dapat bakunahan rin para at least maprotektahan doon na naging exposure ng pasyente na mayroon.
10:15.0
Okay, sige po. So, Doc, di ba ho, minsan nga, kalmut lang eh. Kalmut lang ho ng aso o ng pusa. Yung iba ho, to be sure, eh, dinadala ka agad sa ospital o kaya po sa animal bite center. Tama ho ba yan?
10:29.8
Yes, tama yan, sir Ted. Kasi alam mo, itong kalmut, akala mo lang, hindi, walang rabies na virus yan. Alam mo naman, itong mga pusa at saka-aso, dinidilaan nila yung mga, ano nila, mga paws nila, tapos yun yung nakalmut, so exposed na rin yung mga rabies.
10:45.0
Nails nila doon sa rabies at yun yung isang mode of transmission na bakit magka-rabies yung tao na kalmut lang at hindi kagat.
10:52.4
Okay. Ang sinasabi po rin yung mga limang araw, ano ho, ang incubation period nito, pe pwede ho bang kung sakasakali na yung iba ho, no, na lumampas na ng five days, medyo late yung pong pagdating ng mga symptoms nito na infected ka?
11:08.2
Well, ang sinasabi namin, as much as possible, na within five to seven days, makapunta ka kagad sa doktor.
11:15.0
Pero ang sabi pa rin namin na hanggang alam mo na meron kang wound, the most is one week or one and a half week, maprotektahan ka pa.
11:24.8
Pero pag lampas na dyan, medyo delikado na yan at sinasabi na rin namin yan na sige, bakunahan ka namin pero hindi namin masabi na protection, mabigyan ka ng 100% protection dahil late na yung pagpabakuna.
11:38.6
Paano po ang administration po ng bakuna dito, doktor? Kasi nung unang panahon, naalala ko, no?
11:45.0
O yung injection sa likod at pagkatapos po yung masakit and then ilang dose din po yun. Ngayon ho ba, paano na po ang vaccination?
11:56.5
Dito natin nilalagay sa braso, no? Tapos meron tayong tinatawag na intradermal injection, no? Yung maliit lang na portion ng skin ibigay yung bakuna.
12:09.9
Meron din sa mga private na mga animal bites, intramuscular din yun, no?
12:15.0
At malaki lang ang volume. Kaya dito sila nagpupunta sa San Lazaro kasi maliit lang ang volume na binibigay kasi yung mga nagbibigay nito talagang strain to give that na maliit na volume.
12:27.7
At dito sila nakakatipid kasi kadalasan talaga dito walang bayad ang bakuna.
12:32.4
O nga po. Usually ho ba, Dok, itong mga ina-administer na mga injection na ito, ilampung injection ito?
12:45.0
At usually po ba, kung mamarapat ko alam po ninyo, magkano ba halaga nito?
12:50.3
Well, dito sa amin, sa San Lazaro, apat na beses ang follow-up kasi apat na injection ito in a span of one month, no?
13:02.6
Walang bayad din. Kung titignan mo, ang siguro magasto silang kung i-compute lang natin sa mga service patients, abot ka lang siguro ng mga between 5,000 to 10,000.
13:15.0
Sagot natin ito dito, libre.
13:17.1
Oo. Pero kasi nga doon po sa mga private na mga animal bite center, ibang usapan yun. Kanya-kanya silang presyo doon.
13:25.4
Yes. Ibang usapan yun, Ted. At saka doon sa mga private, Ted, yung sinatawag namin na medyo malaki yung volume na ginagamit nila.
13:33.2
Kaya malaki, maraming vials din ang makonsume. Kaya medyo mataas ang presyo.
13:37.5
Opo. Ang pinakahuli pong record na aming po nahawakan dito, ang pinaka-surge, ano po,
13:45.0
daw, starting April 22, ang new average ay 1,000 to 1,200 a day.
13:52.8
Yes. Yes, Ted. Umabot minsan tayo ng 3,000. Kasama na din yung follow-up. Kasi meron pa tayong follow-up na apat na follow-up na nabakunahan na first, second, third, and fourth dose.
14:03.5
And then, ang dagsanga nila dito po sa San Lazaro, kasing yung iba, ano ho ang dahilan nila? Wala silang access doon sa LGU.
14:13.4
Kasi ako at one time...
14:15.0
Experience sa Quezon City. Tumawag na ako sa City Hall. Walang available kahit sa city government hospital nila.
14:22.8
Sa mga barangay, wala din available. At one time, nawalan ng supply. Kaya naobliga na i-refer namin yung pasyente sa private animal bite center.
14:32.9
Ano ho ba ang dahilan dito? Dahil po sa alin?
14:36.3
So maliban sa na tumataas ang animal bite na incident ngayon, talagang sa mga local government, limited lang din ang mga supply nila.
14:45.0
So sabihin lang, sa isang araw, 100 lang yung maibibigay namin. So halimbawa, 200 ang pumipila dyan, pinapapunta na dito sa San Lazaro.
14:55.1
So I think ang importante dito, at hopefully natugunan naman ito ni Dr. Secretary of Health, na dapat paigtingin natin, pataasan natin yung allocation ng mga local government sa mga rabies vaccine.
15:09.0
Kasi kung dito lahat sa mga government hospital, magkukulang talaga yan. At talagang pipila ang mga...
15:14.8
Kawawa talagang mga pasyente kasi sa init ng panahon ngayon, medyo hindi maganda sa kalusugan nila.
15:22.1
May quota ho ba kayo dyan sa San Lazaro dito po sa mga gusto magpaturo sa rabies vaccine? As in, pag inabot na ang number na ito, wala na, nire-reject na po rin nyo?
15:34.1
Wala kaming quota. Basta ang importante lang, ang new bite, dapat hanggang 3 p.m. lang ang assessment namin.
15:41.9
So kung nakapasok ka before 3 p.m.
15:44.8
So kung nakapila pa yan, mahabang pila, tatapusin natin yan.
15:48.0
Okay. So may cut-off po lamang sa oras, no? Pero wala kayong problema sa supply, Doc?
15:54.6
So far naman, according to our medical center chief, mukhang okay naman daw ang supply. Ang importante lang ngayon, talagang mapabilis lang yung pagbili ng mga bakuna dahil mataas or mabilis ang turnover sa mga bakuna.
16:08.5
Oo. Doc, sa mga oras na ito, ano pa, dire-direcho pa rin po yung dagsa ng mga tao from different areas.
16:14.8
Para magpa-bakuna or magpa-assist dito nga po sa rabies?
16:18.9
Nako, pagpasok ko pa lang, DJ Chacha, nakapila na, no? Mahaba na yung pila doon sa mga new bite patients, doon sa follow-up, at saka doon sa mga bagong nakagat.
16:30.3
Okay. Sige po. So Doc, ano pong mga hayop ang may rabies po na maaari pong na medyo prone ang tao? Aso? Pusa? Baboy ho ba meron din? O unggoy?
16:42.1
Yan. Pwede rin yung mga baboy, mga unggoy.
16:44.8
Pero ang pinaka-common talaga, so I would say 90 to 95 percent, galing pa rin sa aso at saka sa pusa.
16:52.0
Okay. Opo. Sige po. So klaro.
16:53.5
At last na lang, Doc, kasi may mga nagtatanong po dito. Kanina nabanggit nyo po, no? Pag pumunta ka ng animal bite center, kailangan mo nang i-assess kung level 2 or 3 yung pagkakagat or kalmut sa'yo bago ka bigyan ng bakuna.
17:04.7
Pero may side effect ba just in case mabigyan ka ng anti-rabies vaccine kung nakagat or nakalmut ka man?
17:13.0
Well, kagaya rin ng mga iba.
17:14.8
Kapag bakuna, no, ang mga common side effect niyan, yung medyo masakit yung sa injection site, no, at doon ang kadalasan ang nakita namin.
17:23.6
Pero otherwise, napaka-safe at saka very tolerable even sa mga bata ang rabies vaccine.
17:30.0
Halimbawa po kung nakagat ka ngayon and then the following month nang may nangyari ulit kalmut naman, wala pa rin pong magiging effect yun kung magpapabakuna ka ng anti-rabies vaccine?
17:40.2
Kung nakagat ka ngayon tapos natapos mo yung 4 doses na bakuna.
17:44.8
Protected ka almost 6 months to 1 year.
17:48.0
Okay, so bakuna na po ito. And Doc, ang edad na maaaring bakunahan, anong mga edad po? Anong pinakabata at pinakmatanda?
17:58.1
Marami dito, sir Ted. May bata at mayroong tanggol na nakagat. May mga ganon. Mayroon din mga 2 years old, 5 years old. Mayroon din masadong matanda na.
18:10.2
So all ages ang nakikita namin dito sa mga ganitong klase.
18:14.8
Okay, sige po. So Doktor, salamat na marami. Kami po yung natutuho dito sa ating diskusyon na ito. At ngayon po sa mga nakikinig sa atin, sila din po ay nagagalak nga na maalaman ang mga informasyon na ito. Salamat, Doc Ronjin.
18:26.9
Thank you and good morning.
18:28.4
Thank you si Dr. Ronjin Solante ng Salazaro Hospital.
