01:00.7
Dahil kahit napaka-init po ng panahon dito sa...
01:04.5
Kung gano'n po kainit yung panahon dito po sa Pilipinas.
01:07.3
Ganon din po kainit yung issue dyan sa West Philippine Sea.
01:10.5
Dahil ito po yung latest, no?
01:13.2
Binomba na naman po, umatake na naman po itong China.
01:16.1
Gamit ang water cannon.
01:17.9
Dito po sa ating vessels.
01:19.3
Dito naman po sa may Bajo de Masinloc, sa Scarborough Shoal.
01:22.0
Napasok po sa ating Exclusive Economic Zone.
01:25.4
Siyempre, binomba ng China.
01:27.4
Hindi po yun yung basta-basta pagdilig, no?
01:29.5
Talagang binomba na naman ang water cannon.
01:31.5
So, maraming po nabibuset.
01:32.8
And of course, medyo predictable naman ang response sa ating Philippine Government
01:37.3
na National Task Force on the West Philippine Sea.
01:39.5
Pero mas pag-uusapan po po natin ng malaliman yung issue na yan.
01:43.5
Meron po tayo inimbitahan na napaka-espesyal na panauhin ngayong gabi.
01:49.0
Na-interview na rin po natin siya dito sa Facts First.
01:52.8
Pero I'd like to give him a proper introduction each time he agrees to be part of our live episodes.
02:03.1
So, ito pong ating guest ay isa pong veteranong periodista.
02:07.3
One of the best and most accomplished journalists in the Philippines.
02:12.2
He won the prestigious Pulitzer Award.
02:15.9
Arguably the most prestigious journalist.
02:19.0
Journalism Award out there.
02:22.1
Isa po siya sa mga tumutok sa drug war ni dating Pangulong Rodrigo Duterte.
02:26.6
And because of their series, ninalo po ito ng Pulitzer.
02:29.8
Nung siya po ay nagtatrabaho sa Reuters.
02:32.2
And he has been covering the Philippine military, the defense beat, since 1987.
02:37.5
So, 37 years na po, no?
02:39.8
And isa rin po siyang guro.
02:42.6
Nagtuturo po siya ng political journalism sa University of Santo Tomas.
02:48.3
Dating newspaper editor.
02:50.3
Ngayon, editor-at-large ng Press 1.
02:53.5
PH, I'd like to welcome to our program si Mr. Manny Mugato.
02:58.9
Ayun, magandang gabi.
03:00.3
Thank you for joining us.
03:01.3
Ay, good evening.
03:02.7
Good evening, Idol Christian.
03:04.6
Okay ba introduction ka?
03:08.3
Ang tinuturo ko ngayon sa USDA, National Security Reporting.
03:18.3
Elective, elective.
03:20.3
Tama, tama, dahil ang daming nangyari sa West Philippine Sea, kaya National Security Reporting.
03:25.1
Nako, perfect pala, no?
03:27.4
Pero mo pa rin tayong guest na isa, no?
03:29.3
Dalaw po yung ating panauhin niya yung gabi.
03:31.2
Ito po siya, o ayan, no?
03:37.9
Narinig mo mo, Mugs?
03:39.3
Narinig mo yung intro sa'yo?
03:43.6
Hindi ko pa narinig na intro sa'yo.
03:44.4
Oo nga, parang hindi ko pa kapaliwala.
03:47.4
Hindi ko pa narinig na intro sa'yo.
03:48.3
Hindi ko pa narinig na intro ako lang, gano'n.
03:50.8
Napaka, ano, napaka taas ng respeto, no?
03:53.1
Talagang pantay na pantay yung pagkakataon.
03:56.1
Hindi walang pangalan.
03:57.8
Hindi walang pangalan, eh.
04:02.4
Baka, ano, baka mas skandalo si Mugs, no?
04:05.2
Ba't naman gano'n?
04:07.1
Ganyan lang talaga kami rito.
04:08.8
So, pakalala natin.
04:09.9
Ang guest po natin ay, eh nga, Ronald Llamas.
04:15.8
Tiga mo na, konti ano ba?
04:16.8
Parang isa si Mugs yan.
04:19.1
Saray si Mugs dyan.
04:21.5
Balahura na naman, oo.
04:23.4
Tiga mo na, meron tayong, ano, Mugs pag-guest kasi si Secretary Llamas dito sa Pax First.
04:29.0
Meron tayong checklist.
04:30.5
Kasi alam mo, mainitin ang ulo niyan.
04:32.5
Madalas magalit yan dito, eh.
04:34.4
Unang tanong, kumain na ba?
04:39.1
Kasi hindi pa yung main meal.
04:44.2
Salad at saka yung kuwant.
04:50.3
Mami, magagalit na yan.
04:53.2
Bakit po tayo nakabihis?
04:54.3
Medyo nakakote tayo ngayong gabi, ah.
04:56.9
Kasamay ko si Senator Laila de Lima dito sa isang international conference.
05:03.5
O sige, pag-usapan natin ito, no?
05:05.6
Kwentuhan lang naman ito, no?
05:06.8
Pero alam natin, napakaseryoso natin pa nag-uusap tayo dito sa Pax First, eh.
05:10.6
Bawalan joke dito, eh.
05:12.7
Let's start with the money mugs, no?
05:15.9
Ano bang basa mo dito sa latest incident, no?
05:18.3
Ang framing ng mga lumabas na balita sa Western media rito ay, ano, latest flare-up, na ba, ng violence gamit ang water cannon.
05:27.3
Pero how would you characterize this incident sa Scarborough Shoal?
05:31.6
Alam mo, yung nangyari dyan, eh, hindi naman bago, no?
05:35.2
Kasi last month, binubalit ng water cannon twice yung nag-deliver ng supply sa BRP Sierra Madre.
05:44.9
Kaya lang this time, masyadong...
05:48.3
Parapalang ginawa, no?
05:50.1
Kasi kung ang motibo lamang ng China, eh, itaboy yung ating mga vessels, no?
05:59.2
Kasi ayaw nilang palapitin sa Bajo de Masinloc.
06:03.0
Eh, nakita nilang sa video na nilalive yung mga reporter doon sa scene, no?
06:09.6
Ang pinupuntir niya yung mga equipment ng ating Coast Guard, yung radar at radio communication.
06:16.2
Abay, gusto nila sirain yung barko.
06:19.6
Hindi na, hindi lang ito, ano, pagkataboy.
06:21.8
Kundi talagang meron silang intensyon na manira at siguro di naman kayang palubogin yan.
06:29.8
Pero talagang sobra-sobra na itong ginagawa ng China sa atin, no?
06:35.0
Palagay ko, ano ito, eh, reaction nila doon sa...
06:39.3
Well, una, number one, may barikatan.
06:41.6
Number two, kasi yung Pilipinas, eh, ipinapatupad na
06:48.3
2016 Arbitral Ruling ng International Tribunal, no?
06:54.4
Kasi ang sinasabing dating Pangulong Buterte, eh, isang basura lang ito, isang papel na dapat itapon sa basura.
07:02.8
At sinasabing nga ni Harry Hoke, na hindi naman pwedeng ma-enforce ito.
07:07.1
Wala namang polis na mag-enforce, no?
07:09.5
Kasi sa local court natin, pag na-demanda ka, tatalo ka, pwedeng ma-enforce ng sheriff yan, no?
07:17.2
Bawiin yung mga ari-arian mo.
07:20.1
Pero sa international court, wala pong sheriff, walang polis, no?
07:25.6
Pero, ang enforcement, eh, pwedeng i-enforce nung nanalo doon sa ruling.
07:32.2
Ngayon, kung tayo ay malakas, tulad ng China o ng Estados Unidos, kaya natin i-enforce yan.
07:39.7
Ang problema lang, tayo ay mahina at maliit, hindi natin ma-enforce yan.
07:44.5
Pero, sa papanong paraan?
07:47.2
Pwedeng i-enforce natin yung ruling.
07:49.9
Itong ginagawa ng Pilipinas ngayon na pagkapatulya doon sa West Philippine Sea, no?
07:55.8
At doon sa pagbibigay ng tulong sa ating mga misda, eh yan po ay isang way to implement yung ruling ng ginawa noong International Tribunal.
08:10.3
Kasi si Paolo Duterte, noong panahon niya, ay nang magpatulya ang Navy.
08:17.2
At ang Coast Guard sa labas ng ating 12 Nautical Mile Territorial Water.
08:22.1
Huwag niya kayong pumunta dyan sa Bajo de Macinloc.
08:24.7
Dyan, sa Iungi, huwag niya kayong pumunta dahil palo tayo dyan at nasa China na yan, no?
08:30.0
Pero, mali po yun.
08:31.6
Kasi, we can enforce yung ruling by patrolling and by delivering supplies doon sa ating mga mga isda.
08:42.1
At yung ating mga isda ay dapat natin huwag niyong pigilan na pumunta dyan.
08:46.4
At mga isda sa iyo.
08:47.2
Yan po ay isang way to enforce.
08:50.5
At alam mo, yung China ngayon, eh medyo nahihirapan na.
08:54.2
Dahil sinasabi nga noong isang Chinese scholar na yung arbitral ruling ay merong negative effect sa China, no?
09:03.9
Dahil nakikita ng China na ini-enforce na noong Pilipinas yung ruling na matagal na hindi in-enforce dahil sa kay Pangulong Duterte.
09:14.7
Okay. Masagay. Maganda.
09:16.3
Hinahalap kayo pa nga ng China.
09:17.2
Na-encounter ko siya kahapon, eh. Ito siya si Wu Shikun. Tama ba? Wu Shikun. Yan.
09:26.5
Teka, masama na tingin sa atin ni Honorable Secretary Ronald Llamas, eh.
09:31.1
Ang thought bubble niya, ilisto-istorbo niya ako dito sa importanteng international event ko.
09:38.0
Naka-quote pa ako. Tapos, una mong tatanungin yung mani mo gato.
09:41.7
Ay, yung basang-basang yan, eh.
09:47.2
Ano yung basa mo sa thought bubble ko, eh.
09:49.3
Ano mo nakalagay?
09:51.6
Ano yung mani mo gato?
09:52.8
Ah, parang masama na tingin, eh. Masama na tingin kanina talaga. O baka sa akin lang galit, no?
09:57.9
Mayinitin ang ulo niya, eh.
09:59.0
Hindi pala kaihi.
10:03.0
O yan. Do you agree? Ano nabasa niyo dito sa latest incident na ito? Mukha ba nga na? Mukhang ganun din.
10:08.0
Well, una ay, ah, panito, ah, Bureau of Fisheries and Aquatic Resources.
10:14.7
Hindi ito nag-re-supply sa BRP Shera Madras.
10:17.2
Madre, nagdadala ito ng mga, ng gasolina, ng mga pagkain, dun sa mga manging isda na nasa Bajo de Masinloc.
10:27.9
No? Manging isda ang dinadala nito ng suporta. Hindi ito yung BRP Shera Madre, no?
10:34.8
Ikalawa, nakita natin, hindi lang ito winaterkanon, no? Ito ay binangga. Diba? Diba, Mogs?
10:44.0
Habang winawaterkanon, rinig na rinig mo yung tunog, eh.
10:47.2
Yung pagkabangga, eh. Siyempre, mas malaki at mas matibay yung Chinese Coast Guard, no?
10:53.1
At ikatlo, ito ay nangyari, ito ay nangyari, ah, after nung, ah, three days ago, na kinausap ni Blinken, State, ah, ah, Secretary of State ng US,
11:05.5
kinausap si Xi Jinping, at kasama sa agenda, yung pagwaterkanon sa ating mga supply vessels.
11:12.3
Pero mo, ah, ni-raise ni, ni Blinken kay Xi Jinping.
11:17.2
Yung pagwaterkanon. At ang sagot ng China, eh, sige nga, i-waterkanon nga natin ulit, no? Parang in your face, eh, no?
11:25.5
So, mukhang nagsasend ng bagong message.
11:27.7
Oo. At ikaapat, ito ay nangyari after nagkaroon tayo ng unprecedented support more than a week ago, galing sa G7.
11:37.6
Ito yung first time na yung G7 nagbigay ng suporta sa atin at binanggit ng G7 yung pagwaterkanon.
11:45.4
Ibig sabihin, yung waterkanon,
11:47.2
ay naging simbolo na ng harassment ng China sa Pilipinas, no? Ah, kaya lahat pinag-uusapan ito.
11:55.6
Imagine mo, G7, pinag-uusapan yung pagwaterkanon, si Blinken, kasama sa agenda niya kay Xi Jinping, three days ago.
12:03.3
So, nangyayari ito sa ganitong klaseng, ah, ah, ganitong klaseng context.
12:08.8
Mukha ba nga, no? Mukha ba ang, ah, China is feeling the heat and reacting this way? Anong tingin niya po, gentlemen?
12:15.0
Eh, may, sobrang tapang nila dahil ginawa nila ito after nung balikatan.
12:24.2
Pinatapos muna nila yung balikatan bago nila, bago nila ginawa ito. Tapang, di ba?
12:30.2
Oo nga. Ikaw, Mugs, what do you think?
12:33.3
Abay, reaction nga yan. On-going pa yung balikatan, eh. Kaninang, ah, kanina, ano, eh, tinespired ng Amerika yung kanina mga high marks.
12:45.0
Sa may, ah, Northern Luzon, no? So, pinapakita lang ng Amerika na, oy, okay, lumapit dito. Tatakmahan kayo nung, ano, nung high marks na yan, no?
12:55.3
Na, ah, multi-rocket artillery, no? So, palagay ko, tinitest talaga, ano, eh, ng patience ng China, ang Amerika at ang Pilipinas, no?
13:07.3
Hanggang saan? Anong kasunod? Sabi nga nung commander ng Indo-Pacific Command, si Admiral Johnson.
13:15.0
Yan, akin din, no? Nagbabahala siya sa ginagawa ng China kasi pa lala ng palala ang ginagawa nito, no?
13:23.9
Hindi lang water cannon, hindi lang paglabanga, kung ano-ano pa, no? So, anong susunod na pwedeng gawin? Abay, huwag naman saan nung palubuhin.
13:33.1
Teka, di ba ano na yan? That would be a clear act of aggression, tama ba? Sa pagkakaalam ko, ito yung limit nung, ano, di ba? Before you can use, ah, kanwara yung actual weapons, di ba?
13:45.0
Oo. Eh, kaya na, sinabi-sabi naman ng Amerika na huwag lang mamatay ang isang Pilipino sa water cannon na yan at kaya pwede nang ma-evoke yung Mutual Defense Treaty.
13:59.5
Ah, yung 1951 Mutual Defense Treaty. So, ganun din ba yan, ano? Ang pagtingin doon, Sekretary Llamas, ayan, ha? Ang taas ang respeto natin.
14:06.5
Kung maganda to be considered an armed attack, di ba yun ang wording ng, ano, ng MDP?
14:11.1
Oo, armed attack.
14:15.0
Huwag sabihin na armed attack yung water cannon, pero kung sakala yung may mamatay na Pilipino, eh, considered armed attack na yan.
14:23.6
Yung high-pressured water cannon, para na yung armation, eh. Pag tinamaan si Christian noon, tanggal ang ulo niyan, eh.
14:33.3
Kaya, di naman yung high-pressured water cannon, no? Hindi yung armas, no? Yung high-pressured water cannon, no? Parang yung laser yan, eh.
14:43.0
Hindi naman ilaw lang yung mga high-tech technology.
14:45.0
Hindi naman yung high-tech na laser, eh. Nakakabulat yun, eh. Di ba?
14:48.4
Kaya, yung mga qualification ngayon, tubo sa armas, ay nagbabago rin. Nagbabago rin, no?
14:57.4
Naranasan mo na ba, Christian, matamaan ng high-pressured water cannon?
15:01.3
Alam niyo po, mga kaibigan. Mugs. Ikaw ang witness, no? Panag-demanda ako dito sa guest natin.
15:08.7
May death threat, eh. May death threat, no? Tamaan ng water cannon.
15:14.2
Tanggal ang ulo, no? Recorded po yan, ha?
15:18.7
Wala naman mga pindensya, eh.
15:20.8
Pwede ba example na lang natin yung mga pro-China propagandist? Yung tinawag niyo mga pangit last time?
15:27.7
Wala naman mga sinabi ng mga yari sa iyo yung nangyari sa Romanov. Wala naman ako sinabi ng mga yari sa iyo yung nangyari kay Mussolini.
15:34.4
Wala naman ako sinabi ng gano'n, eh. Sinabi ko lang kung naranasan mo ng pamaan ng high-pressured water cannon, no?
15:42.1
Wala naman mga smoking.
15:44.2
Wala naman mga smoking gun.
15:46.9
Hindi, Ronald, baka gusto na yung crystal magpanamig. Kasi may itang sigat ng araw dito. Paglano paliguan ka ng water cannon, eh, masarap siguro ang pakiramdam.
15:59.4
Oo nga, eh. Kaso hindi yung whisk, eh. Hindi yung dilig yung ginawa sa mga, sa vessels natin, eh, no? Bomba ng tubig talaga, eh, no?
16:07.2
Oo. Pero gentlemen, ano ba nakikita yung clear message ng China dito? Kasi clearly meron escalation, diba?
16:14.2
Ang ginagawa nila.
16:16.3
Oo. Totoo yan, no? Yung ano, eh. Yung ang pwedeng clear message dito, ayaw kasi ng China na lumapit tayo doon sa Bajo de Masinloc, no? Sa Scarborough Shoal.
16:30.1
At number two, ayaw nilang i-enforce natin yung arbitral ruling na panalo tayo.
16:36.2
So, ginagawa nila yan para itaboy tayo, para hindi tayo makalapit doon sa Bajo de Masinloc.
17:13.2
Pero bago ang full cross, ano ba ang batas na sumasakop sa karagatan? Wala po. Ibig sabihin, lahat ng bansa pwedeng lumaya, pwedeng mangisda, pwedeng anong gawin nila dyan. Sa high seas, libre po sila. Kasi wala ting territorial water nun. Wala ting continental zone.
17:36.0
Nang nangyayari lang po yung maritime zone na yan noong 1982 sa Unclos na piniraman sa Caracas, Venezuela.
17:48.6
Dahil noong unang panahon, sinasabi ng China na meron silang historical rights, lahat naman lumalayag dyan.
17:56.1
Pero noong piniraman nila yung Unclos at sila nag-gratify noong 1996, they linkist all the rights that they had before.
18:05.3
Kasi pumapailanan mo sila sa batas ng Unclos. Ngayon, bakit hindi nila sinusunod ang Unclos? Yan ang malaking tanong.
18:14.1
Ayaw nila. Bakit nga ba?
18:18.2
May isang bagong element din dito, Mox. Dahil yung pinanggit nyo ni Christian na Chinese scholar.
18:27.1
Ang isang sinabi nga niya, katulad ng sinabi nyo kanina, ay nagbago. Game changer.
18:35.3
Yung ating victory sa Unclos. Pero yung ikalawa na binanggit niya, itong scholar na ito, anong pangalan niya ulit, Christian?
18:44.2
Taga lang, hanapin ko ulit.
18:47.1
Tuloy lang, tuloy lang.
18:48.2
Magaling ka mag-pronounce eh.
18:50.1
Baka nga mali, kaya ayoko ulitin eh.
18:54.3
Yung isang binanggit niya, ay mukhang yung kanilang mga espya rito, nag-report na sa kanila, na may plano yung Philippine government
19:04.4
na mag-file ng ikalawang kaso sa Unclos based on environmental grounds.
19:12.0
Oo, yung hinahanda ng DOJ.
19:14.1
Oo, binanggit na yan eh. Hindi pa yan lumalabas sa publiko eh.
19:17.9
So malamang, sinabihan sila ng mga traidor at mga taksil na nandito sa ating bansa, na may plano ang DOJ na mag-sampa ng second case sa Unclos.
19:30.8
At ikalawa, kung magsasampa ang Pilipinas ng second case,
19:34.4
sa Unclos, baka ganahan yung ibang mga bansa na claimants din, katulad ng Vietnam, na mag-file din ng similar case.
19:42.7
Yun yung sinabi nito sa caller na ito.
19:44.7
Kaya, isang dahilan yan kung bakit nag-scale up yung aggression ng China.
19:50.0
Para ma-discourage yung mga nagpa-plano na mag-sampa ng kaso na gumaya sa Pilipinas.
19:57.3
Dahil pinatulayan natin na kayang manalo ng isang maliit na bansa laban sa isang superpower.
20:04.4
Yun yung sinabi nito sa caller na ito.
20:08.0
Tsaka usually, di ba pag ano, if you want to know what a government like China's is thinking, natitelegraph yan eh, through the writings, no?
20:20.1
O kaya mga pronouncements sa kanilang mga scholars o ng kanilang state media.
20:25.0
So, importante i-monitor yan, no?
20:27.1
The same way na pag may mga pro-China o mga propagandista dito sa Pilipinas.
20:34.4
Parang ito rin yung nag-communicate, di ba? Tama ba?
20:40.1
Mugs, pasensya na kasi ang context yan.
20:42.7
Itong guest natin, ano, sabi niya, yung mga pro-China na propagandista raw dito sa Pilipinas, ang papangit.
20:48.4
Yan na, yan ang tao, yung mga pangit eh.
20:51.8
At daka kayong dalaw, parang okay yung bihasa sa ano eh, sa mga, sa all things military, no?
20:57.3
Si Mr. Ronald Llamas, mahilig sa barilya, no?
21:00.1
Google yun na lang.
21:08.4
Hindi, ano yan, maganda yung nilatag ko lang.
21:12.1
Kasi ang tanong ko sa inyong dalawa, gentlemen, di ba, doon pa natin nadidinag, dito sa ongoing modernization ng ating Armed Forces of the Philippines,
21:19.6
ito kasi yung tumatak na term sa akin, pero alam ko rin sa latest national, sa latest modernization program, iba na yung term, di ba?
21:26.6
Pero umabot na ba tayo rin sa tinatawag ng credible defense posture?
21:30.5
So, na puwenta kahit pa paano, kunwari, China, kung maatake, medyo mag-iisip.
21:34.9
Kasi, kayang makapanakit, kayang magpadugo ng ilong.
21:38.5
Umabot na ba yung ating capability sa ganun level?
21:45.5
Nagsisimula pa lang tayo.
21:48.6
Miski may, dumating na ba yung Brahmos? Wala pa ba? Yung Brahmos?
21:51.9
Ando na yung dalawang Brahmos eh, dalawang, dalawang battery, no?
21:56.9
Yung isa ilalagay sa Lubang, at isa ilalagay sa Kuga Island data, no?
22:01.8
Isang, limang, limang...
22:04.1
Limang minuto lang, ubus na yun.
22:11.1
Ang free gate mo, dalawa lang.
22:16.3
Saan ba hindi pa enough to?
22:18.1
The world's largest coast guard.
22:21.4
Tsaka mas marami ng barko yung China kesa sa U.S. Navy.
22:26.9
World's biggest Navy ng China, di ba, actually?
22:32.6
Nasaan mo yung malayo?
22:34.1
Politicality, lamang pa yun ng Amerika dahil may 11 nuclear-powered aircraft carrier.
22:42.0
Eh yung China, dalawang walang, di pa nuclear-powered.
22:46.8
Conventional pa yun.
22:47.7
Yung minimum defense capability, minimum nga eh.
22:52.6
Ibig sabihin, walang ibabat-bat yun, minimum lang eh.
22:56.1
Ang pangunahin nating strategy is asymmetrical warfare.
23:01.8
Political judo pa rin.
23:05.1
Tirahin natin kung saan sila masasaktan.
23:11.9
Dahil nakatali yung kanilang ekonomiya, whether they like it or not, sa mundo.
23:18.2
Bagamat may mga malalaking kumpanya ngayon sa Amerika na nagda-diversify away from China,
23:26.8
malaking bahagi pa rin ng supply chain ay integrated.
23:34.4
Kaya kung matatamaan yung China sa global na pagtingin, doon sila masasaktan.
23:42.1
Kahit kasi mag-scale up tayo, kahit gamitin natin yung lahat ng budget natin, wala ka lang itira sa corruption.
23:50.4
Wala ka lang itira sa, Juan, wala ka lang itira sa…
23:53.9
Huwag naman. Maraming magagalit dyan.
23:55.6
Wala ka lang itira sa people's initiative.
23:58.9
Huwag ka lang. Kahit wala nang matira dyan.
24:00.8
Lahat ilagay mo na lang sa, Juan.
24:03.3
Pagpambili ng minimum capacity, sinasabi ni Christian, hindi pa rin tayo makakahabol sa China in a hundred years.
24:11.0
So labanan mo sila kung saan sila masasaktan. Asymmetrical warfare pa rin.
24:15.9
So kahit lahat ng confidential fund, lahat ng pera pa.
24:21.8
Kahit yan. Kahit tanggalin mo na lang dyan.
24:24.7
Wala pa rin. Hindi pa rin tayo makakahabol.
24:26.6
Huwag naman. Hindi po kami agree dyan kasi ayaw po namin na nahihirapan yung ating mga corrupt na opisyal.
24:32.2
So yung pera para sa corrupt.
24:33.3
Talagang nakalaan po yung pondo na yun.
24:35.7
Tama ba, Mogs? Hindi dapat tinatanggal yan, di ba?
24:41.3
Sige, hatiin na lang natin.
24:43.2
Hatiin natin. Yung kalahati sa corruption, kalahati sa chacha, kalahati sa confidential funds, ilagay natin dyan sa minimum defensive capability.
24:53.5
Okay na sa iyo, Christian?
24:54.6
Hindi pa rin po eh. Kasi yung pangkontrata na umabot daw ng 30% yung SOP sa mga public works projects.
25:02.1
Hindi po pwedeng alisin yun. Importante po yan.
25:06.4
Kinapangalagaan po natin ang kabuhay ng ating mga corrupt na opisyal.
25:10.2
Kaya nga tayo naghihirap na magkahanap buhay para sa kanila.
25:13.2
Sabagay. Sabagay.
25:15.3
Concern tayo. Concern tayo sa kanila.
25:18.9
Okay. Pero ano, is that tenable ba yung sinasabi niyong political judo and hitting China where it would hurt most economy?
25:28.4
O baka naman kung sakali mangyari yan, is it really because of what they're doing?
25:32.1
Sa South China Sea tsaka sa West Philippine Sea?
25:35.3
What do you think, guys?
25:37.0
Ano mo, Christian? Tama yung ginagawang bago strategy ng ating gobyerno.
25:42.9
Yung transparency na tinatawag nila.
25:46.3
Kasi ano mo, noong panahon nito 30, tinatago lahat eh.
25:51.0
Ayaw nga rin naman papuntahin tayo dyan sa West Philippine Sea.
25:54.8
Ngayon, sinasama na ng Coast Guard yung ating mga reporter.
25:59.8
Sinasama na dyan sa Ayungin at sa Scarborough Shore, sa Baltic Basin Lock.
26:07.0
Parang ipakita ang ginagawang pangaharas at pangbubuli ng China.
26:12.0
Ano bang ibig sabihin ito?
26:13.7
So na-expose yung ginagawa ng China.
26:16.5
At alam mo naman ang China, sa kultura nila, ayaw nilang sila ay napapahiya.
26:23.3
Sa kanila, ang importante ay bukha.
26:25.7
E ngayon, pag pinapakita mo yung ginagawa nila ron,
26:29.8
eh para silang sinasampal sa muka.
26:32.6
Kaya malaking bagay po yan na hinihiya natin ang China.
26:37.6
Sabihin natin hindi tayo gumaganti sa kanilang water cannon,
26:40.8
hinihiya naman natin sila sa ginagawa nila.
26:43.2
At yan eh, mas masakit.
26:45.7
Ayaw nilang tanggapin yan.
26:48.5
Ilagay nga, padagdag na rin, Sekretary Iliamas.
26:53.3
Kasi si Sekretary po, kagalang-galang yan.
26:56.5
Kasama po siya dun sa delegation.
26:58.9
Na nagbunda po sa The Hague.
27:00.9
Noong isinampa po yung arbitration case noong 2013, no?
27:06.9
Pakisagot na rin po ito, no?
27:08.9
Ayan, nangungupo po tayo.
27:10.9
Ganun baka tindiin tama.
27:12.9
Kinakamahal ako pag nangungupo ko eh.
27:14.9
Parang may nakaamban ah. May nakaamban ako eh.
27:20.9
Parang, parang ano no, parang tutusukin sa tagiliran eh, no?
27:27.9
Hindi, yung ano, gusto ko lang ipaintindi sa mga viewers natin.
27:30.9
Kasi totoo yung sinasabi ng MOGS eh, no?
27:32.9
Importante sa kultura ng China yung saving face.
27:35.9
Kaya napahiya nga raw sila nung nagsampa tayo ng kaso noong 2013.
27:39.9
At nanalo tayo noong 2016.
27:41.9
Pero kayo bilang talaga involved dun sa delegation na yan at saka sa administration na yun.
27:48.9
Ganun baka tindiin tama in terms of hiya sa China noong ipanalo nating arbitration case?
27:55.9
Matindi, no? Matindi.
28:00.9
Dahil yun yung problema pag ang kalaban mo mahina at ikaw ay malakas, no?
28:08.9
Doon effective ang political judo eh.
28:10.9
Hindi mo alam kung anong gagawin mo eh.
28:13.9
Halimbawa dito sa Christmas Convoy last December.
28:16.9
Galit man galit yung China, no?
28:18.9
Dahil hindi nila alam paano nila haharapin yung mga bangka.
28:25.9
Na may dalang belen.
28:27.9
May dalang parol.
28:30.9
May dalang Santa Claus.
28:33.9
May dalang mga regalo, no?
28:35.9
Parang kaya nilang harapin yung Coast Guard.
28:37.9
Kaya nilang harapin yung resupply vessels natin.
28:41.9
Ang medyo nanibaguhan sila, itong flotilla ng mga bangka na nakabihis Pasko, no?
28:47.9
At meron pang Three Kings.
28:49.9
Merong mga, may Angel, may Belen.
28:52.9
Medyo nalito sila.
28:53.9
Kung paano nila gagawin yan.
28:55.9
May Santa Claus din ba?
28:57.9
Sorry, may Santa Claus ba?
29:04.9
Yung isa nakadamit ni Ronald Llamas.
29:09.9
Si Ronald Llamas ba yung Santa Claus?
29:12.9
Baka lalong inisinte yung ulo.
29:18.9
So medyo nalito sila, no?
29:20.9
At kung makikita mo yung impact sa global economy, no?
29:21.9
So medyo nalito sila, no?
29:22.9
At kung makikita mo yung impact sa global economy, no?
29:23.9
At kung makikita mo yung impact sa global economy, no?
29:24.9
Imagine mo hanggang February, lumalabas siya sa BBC, lumalabas siya sa Der Spiegel, lumalabas siya sa Le Monde, no?
29:32.9
Kung baga yung pagkapanalo ni BBM hindi lumabas ng ganun katagal eh sa mga foreign media.
29:38.9
Eh ito, isang ragtag na, ragtag na konboy, no?
29:42.9
Kaharap yung na, hindi kwento ha, kaharap hindi Chinese Coast Guard ha.
29:46.9
Ang kaharap hindi Chinese Milisya.
29:48.9
Ang kaharap Chinese Navy, no?
29:50.9
Eh pinikap, pinikap.
29:52.9
Kaya yung sinasabi ni Moog sa transparency.
29:55.9
Yung dominant na tawag transparency.
30:00.9
Ibig sabihin pinapakita, no?
30:02.9
Yung actual na nangyayari.
30:04.9
Alam mo ba Christian, ito yung last December, yung first time na pinayagan ang foreign correspondents na sumama.
30:11.9
Ito yung first time na pinayagan yung mga local at saka international media ng simultaneous telecast.
30:18.9
Habang kaharap nila.
30:20.9
Yung Chinese Navy.
30:22.9
First time nila nangyayari ha.
30:24.9
So ngayon, ngayon nare-realize ng gobyerno anong ibig sabihin ng asymmetrical warfare, no?
30:30.9
Dahil yung iba kasi hindi alam kung paano i-spell yun eh.
30:38.9
Uy marami rin ang magagaling na ano, no? May nababasa tayong mga kolumnista na todo yung tanggol sa China.
30:45.9
Yung mga nagpo-forward sa atin eh, no?
30:47.9
Oo, di ba? Yung Sinipangalanon? Yung Manila Times?
30:50.9
Hindi ko alam eh, pero may mga nababasa ako eh.
30:53.9
Na kinumpa, pinagmalaki pa, na kinumpara yung mga makapili, yung mga collaborationist ng World War II, no?
31:02.9
Na kaya daw hindi nawasak ang Manila nung in-invade tayo ng Japan ay dahil yung mga collaborationist ay binuksan ang Manila sa mga Japon, no?
31:13.9
Dapat daw ganun din ang gawin natin sa China, no?
31:17.9
Sinipangalanon yung kolumnista Manila Times.
31:19.9
Yung sinabi niya sa column na kanina.
31:21.9
Hindi ko maalala eh. Pero sige, ito yung ano natin.
31:23.9
Oo, ibig sabihin, proud na proud. Proud na proud sa kataksilan.
31:27.9
Ito nga, i-contextualize nga natin yung discussion na ito, no? Kasi in history, lagi may ganyan, no? Di ba ang term diyan pacifists? Tama ba?
31:38.9
Hindi, kapitulationist. Kapitulationist. Ito tayong pacifist at kapitulationist, no?
31:48.9
Nagaano nga tayo? Nag-holdback nga tayo?
31:51.9
Eh, pinapaganda mo pa eh, no?
31:54.9
Hindi, ano bang tingin niya dyan?
31:56.9
Lapit ako magduda sa'yo.
31:58.9
Alam mo naman tayo eh.
32:00.9
Bigyan na rin kita ng bayong.
32:02.9
Siyempre, ano tayo eh. Pro-China tayo eh. Eh, kayo kasi gusto niyo, gera eh. Di ba? Puro gera gusto niyo eh. Di ba?
32:09.9
Sabi nga ni Kit Tatad, kung an daw eh, pumapasok daw tayo sa nuclear war.
32:17.9
Sabi nga niya, ano ni Kit Tatad, kanina, yung daw, nuclear war daw. Nuclear war.
32:22.9
Paano bang gagawin dapat dito sa China? Titihaya na lang tayo, ganun ba? Tatanggapin na lang natin yung pambubuli.
32:28.9
Gusto mo bang tamaan ka ng nuclear weapons ng China, no?
32:32.9
May tawag ako sa ganyang argument eh.
32:34.9
Bigyan na lahat yan.
32:36.9
Ang tawag ng mga millennial dyan, tsaka ng mga Gen-C, woo, that escalated quickly.
32:42.9
Nanindigan ka lang, nuclear warfare na, no? Marami naman nangyari in between.
32:46.9
Ano ba na, Mogs? Paano ba natin dapat anihin yan?
32:50.9
Asama pa natin sa balsitaryan yun.
32:52.9
Oo, editor-in-chief yun. Oo. Mogs, si Mogs kasi nagsalitayan.
32:57.9
Wala tayong nuclear eh. Paano tayo papasok sa nuclear war eh? Wala tayong nuclear.
33:02.9
The U.S. daw eh. Ano, sekretary, si Mogs, ano yan, nagsalitayan recently.
33:07.9
Wala tayong nuclear power eh.
33:09.9
Ibibida ko pa si Mogs eh. Taka lang.
33:11.9
Meron tayong toxic weapons.
33:14.9
Meron tayong Pacific River.
33:16.9
Kasalanan ni Christian yun.
33:17.9
Kung nilagyan mo yun sa water cannon, atlas yung Chinese Navy.
33:22.9
Dahil si Mogs nagsalitayan kasama natin sa mga kabarong natin sa media, no?
33:28.9
Organized by the National Task Force on the West Philippine Sea. Tama ba? Mogs?
33:36.9
Oo. Nagtanong sila eh. Moga to. Automatic yan. Kasi actually, sekretary, pinapamigay ko yung number niya.
33:44.9
Sinusulog ko pa sa upuan sa bus. Tsaka sa mga pinto sa CR.
33:49.9
Hindi ko pa ginagusayin, Mogs.
33:51.9
Kaya palang dami tumatawag sa akin.
33:54.9
Baka walang ano, no? Walang paalam, no? Talagang tatawag na lang.
34:00.9
Hindi, ano bang tingin mo dyan, Mogs? Yung paano ba dapat effectively kinakounter yung narrative na yan?
34:06.9
Kasi ang talagang biggest propagater ng narrative na yan, yung war narrative, na pag nanindigan tayo, gusto nating gyera, eh yung dating Pangulo.
34:13.9
Diba? Rodrigo Duterte. Eh hanggang ngayon talagang ano yan, nagre-reverberate yan eh. Paano ba dapat kinakounter yan?
34:20.9
Alam mo, dapat ang ating mga journalist, no, dahil sinabi ko nga kahapon to, na itama natin yung mga maling konsepto na magka-agreehan na yan dahil meron tayong ginagawa laban sa China dyan sa West Philippine Sea.
34:43.9
Eh alam mo, sa ating saligang batas, eh ni-renounce natin ang war as an instrument of national policy.
34:55.9
Kasi po, ang Pilipinas ay very peaceful people, no? Wala po tayong kaaway. Agapin po tayo ng lahat. At ipiglalaban lang natin yung ating karapatan.
35:09.9
Ngayon, yung pagtayuba at paglaban sa ating karapatan.
35:13.9
Eh yun ba ay gera? Hindi po. Kasi yung ibang pansa ginagawa din yan. Yung Vietnam, yung Indonesia. Eh sa Indonesia nga, pinapalubog pa rin na yung mga Chinese fishing boat.
35:26.9
Hindi naman sila ginagera ng China. Diba? Yung Vietnam, ipagbanggaan ng barko dyan sa karagatan. Hindi naman sila ginagera ng China. Eh ito kasing China nanakot lang. No?
35:41.9
At ngayon, yung pahanakot nila, eh ini-eco nitong mga trolls at ng mga politiko na mga pro-China, no? Itong sila Pangulo Duterte at iba pa ang mga halal ng bayan na nakita ko si Sir Dr. Robin Padilla, eh kamping-kampi rin sa China, no?
36:04.9
Mali po yan. Katitama po natin yung konseptong gera agad ang ating hinahanap, no?
36:11.9
Ang tayo po ay nakikipaglaban lang ng ating harapatan. Ayon sa ating sovereign rights dyan sa ating maritime zone, no?
36:23.4
Kasi ang maritime zone po ay apat yan, no? Yung una, yung 12 nautical miles, yan po yung ating territorial water, atin po yan. Walang pwedeng pumasok dyan.
36:37.3
Meron pong 24 nautical miles contiguous water.
36:41.9
At may 200 nautical miles na EEZ, exclusive economic zone, na tayo ang may exclusive rights. Rights lang po. Hindi po tayo nagmamiari niyan. Rights lang.
36:56.1
At merong 350 nautical miles extended continental shelf na pwede nating minahin kung ano man meron dyan sa ilalim ng dagat, no?
37:05.6
Atin din po yan. Tayo lang may karapatan dyan. Pero hindi po atin yan na sovereignty, no?
37:11.9
Ang ating mga trawls ay sinasabi na sovereignty ang issue dito, no?
37:19.3
Nung lumapit po tayo sa The Hague noong 2013, hindi po sovereignty ang ating pinaglalaban. Sovereign rights lang po. Karapatan lang.
37:29.0
Parang yung mga squatter, no? Na hindi naman alilalo pa pero meron silang rights kasi pinagpaupahan na sa ebay, no?
37:40.1
So ganyan po ang talakaran dyan sa international law.
37:48.0
Laban lang natin yung ating sovereign rights at hindi po tayo magiging pag-gera.
37:54.9
Sekretary, yung...
37:57.7
Ah sige ko, ano yan?
37:59.1
Hindi, naalala ko na yung column list sa Manila Times na nagsulat kanina na what's wrong with being pro-China.
38:05.8
And yung title ng kanyang column, si Mauro Guia Samonte.
38:10.1
At sinabi niya na maganda yung ginawa ng mga collaborationist ng World War II dahil pinapasok nila ng walang laban yung mga Japon sa Manila.
38:20.6
Kaya hindi daw nawasak yung Manila, no? Nawasak yung Manila nung paalis na yung mga Japon, no?
38:26.3
Kaya parang ginadjustify nila itong pagiging pro-China, no? Kinumpara.
38:31.9
Eh, ginamit na rin nila ang World War II, eh di balikan na rin natin.
38:35.5
Paano ba nagsimula ang World War II?
38:37.7
Nung hindi nila pinigilan si Hitler,
38:40.1
nung in-invade niya yung Sudetenland sa Second Slovakia.
38:43.8
Nung in-invade niya yung Poland.
38:45.9
Di ba? Naalala mo, Mugs?
38:47.6
Di ba? Hindi nila pinigilan, eh.
38:51.2
Yung Berlin Treaty noong 1938,
38:54.6
si Prime Minister ng UK, si Chamberlain, sabi niya,
38:58.0
Huwag nating kuhan, huwag nating awahin ang Germany, no?
39:01.9
Kaya pa yung, kuhan, kaya pa yung maging makayapa.
39:07.7
Si Hitler daw, pwede pa maging makayapa.
39:11.8
Neville, Chamberlain, no? Yung pinalitan ni Winston Churchill.
39:16.2
Yung medyo napahiya.
39:18.1
O, yan yung history ng aggression.
39:22.1
Pag hindi mo haharapin from the very start, no?
39:26.7
Kung hindi mo kukuhan.
39:28.0
Hindi naman tayo lumulusog sa China, eh.
39:32.2
Nila-racist lang nila.
39:33.5
Yung ginagawa nila, yung kanyang aggression, no?
39:36.6
Tapos tayo pa masisisi, tayo pa war freak.
39:40.1
Talaga, ito mga pangit na ito.
39:46.6
Nabanggit mo, Ronald, yung ano, no? World War II.
39:50.7
Alam mo, noong World War II, sinasabi ng Japan, noong panahon na yun,
39:55.1
na ang Asia ay para sa mga Asyano.
39:58.9
Yung kanilang greater co-prosperity, no?
40:01.8
Yan ang sinasabi ng China.
40:04.1
Inaulit ng China ngayon.
40:06.0
Yan ang sinasabi ng China.
40:12.0
Ang maganda ngayon.
40:13.7
Kaya yun yung sinasabing.
40:15.1
Maganda ngayon, nag-realignment ng forces, no?
40:18.4
Japan is with us.
40:20.2
They know their history, di ba?
40:22.2
Tapos yung mga powerful countries in the West, eh, tumutulong.
40:25.2
Pero yun nga, ang napapansin nyo rito siguro, no?
40:28.0
Kinakarakterize itong mga tumutulong sa atin as basically sending us into the lion's den, no?
40:34.0
Yan ang karakterisasyon ng mga propagandista dyan, eh.
40:36.8
Parang ginagamit daw tayo at nagpapagamit naman tayo.
40:40.1
Para maipit tayo dito sa great power competition.
40:43.5
O paano ba dapat sinasagot dyan?
40:46.4
Alam mo, yung pagpasok ng Amerika, ng Japan, ng Australia, at ng ilang western countries,
40:54.3
hindi po yung pangagamit.
40:55.9
Yan po ay deterrent, no?
41:00.6
Nakita nyo na ba ang lumapit ang China at iwinater kanon ang barko ng Japan at ang Amerika dyan sa West Philippine Sea?
41:10.1
Meron tayong ginawang exercise sa balikatan dyan sa may West Philippine Sea ng limang araw.
41:18.3
Yung French Navy, yung US Navy, at ang ating Philippine Navy.
41:25.5
May dalawang silang barko na pinadala para manood lang.
41:29.6
Pero pagka wala itong malaking bansa, kung tayo lang yan, baka winater kanon tayo.
41:36.1
Kaya natingin ko, malaking bagay ang ginagamit.
41:40.1
Ang ginawa ng western powers, ng ating mga western allies, bilang deterrent para hindi mang gulo itong China.
41:48.3
Ayaw nilang ang mga kalaban nila, yung Amerika.
41:53.5
Ngayon, kung tayo lang, talagang pipitikin tayo yan.
41:57.6
Kaya tayo nang water cannon, tayo nang yan.
42:00.0
Pero kung may kasama tayo, mag-iisip muna dalawa, tatlo, apat na beses kung ata ka-atake sila.
42:08.9
at saka mogs, no?
42:11.6
Hindi lang yun eh.
42:12.6
Alimawa, nakita mo na ba yung Indonesia na winater kanon?
42:17.4
Hindi, kasi pinapasabog nila eh.
42:18.9
Nakita mo na ba yung Indonesia na winater kanon?
42:22.6
Wala namang balikatan yung mga yan eh.
42:24.5
Pero winawater kanon ba sila?
42:27.5
Dahil, pinapangatawalan nila eh.
42:30.7
Yung kanilang territorial waters at saka yung EEZ.
42:34.1
Actually, mas nire-respeto sila ng China, no?
42:37.3
Dahil, hindi sila nagkaroon.
42:38.9
Nagkaroon ng presidente na katulad ni Duterte, no?
42:42.1
Yun yung kaibahan nila sa atin.
42:43.4
Tayo kasi nagkaroon ng Duterte, no?
42:46.2
Na halos humilata na kay Xi Jinping, no?
42:49.1
Yun yung kaibahan.
42:50.6
Kahit pa pano, si Mahatir, no?
42:52.8
Hindi yan, hindi yan hihilata sa China.
42:56.4
Si, si Kwan, si Widodo, hindi yan hihilata sa China.
43:01.1
So, kailangan mo na mga ganong klaseng leader.
43:03.8
Ang tanong, nakakabawi na ba tayo after nung six years ng appeasement?
43:08.9
Tsaka kung ano-ano mga pinagsasabihin ni Duterte in favor of China.
43:12.6
Na sana, probinsya na lang tayo.
43:14.2
Piece of paper yung arbitral victory na pwedeng itapon sa wastebasket.
43:18.6
Yung alim na taon na yan, diba?
43:20.1
Misopportunities to use a mild term.
43:23.4
Ngayon, dito sa transparency initiative ng buong-buong administration,
43:27.9
nababawi na ba natin yan?
43:29.9
What do you think, guys?
43:31.7
Malaking bagay yun, Christian, no?
43:34.2
Kasi yung appeasement policy ni Duterte, hindi nag-work, no?
43:38.9
Sabi niya, magkaroon tayo ng joint venture with China
43:43.9
dyan sa Recto Bank para minahin yung langis o gaas dyan sa ating EEZ.
43:53.3
E pinasakay lang tayo ng China.
43:55.1
Mino, six years, walang nangyari.
43:57.6
E ngayon, kailangan natin ang energy resources dahil paubos na yung malampaya.
44:03.5
E sinayang natin yung six years na pagiging yung joint venture.
44:08.9
Yung China, wala naman nangyari, no?
44:11.6
Kaya tingin ko, napansin ni Pangulong Marcos na hindi nag-work yung appeasement
44:17.2
kaya siya ay tumitindig ngayon laban sa China, no?
44:22.2
At unti-unti natin nababawi yung ating dignidad.
44:26.3
Hindi pa naman tayo nababawi, no?
44:27.7
Pero unti-unti natin naitatayo yung ating dignidad at ating karapatan
44:33.2
dahil lumalaban na tayo sa makamagitan ng transparency strategy.
44:38.9
Pagiging na yan sa West Philippine Sea.
44:44.4
Mali ka, Morgs. Morgs, mali ka.
44:48.0
Nag-work yung appeasement ni Duterte.
44:50.9
Nag-work dahil meron sila, nagkaroon sila ng parmali.
44:54.1
Hindi mo malaki tayo, nagkaroon sila ng parmali.
44:57.3
Dahil ba din yun?
44:58.0
Dahil ba din yun?
45:03.1
Hindi lang nga para sa bansa, para sa kanila lang.
45:06.0
Pero nag-work pa rin.
45:08.9
Nag-work pa rin, no?
45:11.1
Ito nga pala, no?
45:15.0
May kumita ba sa parmali?
45:16.4
Parang wala naman, no?
45:17.3
Di ba ito ba yung tubong lugaw?
45:20.7
Yung laway lang ang puhunan.
45:23.7
Nagkaroon ng kontrata, may sige walang track record.
45:27.3
Yung nag-broker, yung Michael Young.
45:29.8
Yung Michael Young ang nag-broker.
45:32.2
Ang daming kumita dyan.
45:34.4
Hindi lang nga yung mamamayang Pilipino.
45:36.0
Kumita dun sa gobyerno ni Duterte.
45:38.9
Kaya nag-work yung kanilang kapismet.
45:41.9
Panahon pa ng pandemic.
45:43.9
Panahon pa ng pandemic.
45:46.4
Marami na yung luxury car.
45:49.4
Pinaghanap buhayan pa yung pandemic.
45:51.7
Anong klaseng tao yan?
45:52.9
Talagang pangit na tao yan, eh.
45:56.0
Yung mismo yung pandemic, no?
45:57.8
Ginamit para maghanap buhay, di ba?
46:00.4
Talagang kaya pa niya.
46:01.8
Saka-saka ng pangit yan.
46:05.0
Ako susulasok na ba?
46:07.5
Hindi, ito yung gusto ko ito lang sa inyo.
46:08.9
Yung nilalatag ko, no?
46:10.0
Six years na of appeasement under Duterte.
46:12.6
Ngayon, pumapalag si Mahal na Pangulong Bambong Marcos.
46:16.5
Eh, depende kung sino mananalo sa 2028,
46:19.0
eh, baka bumalik na naman tayo dun sa appeasement policy.
46:21.7
And China, di ba?
46:22.8
Sabi nga sa isang libro,
46:24.4
China is running a marathon.
46:27.8
Eh, ang Pilipinas,
46:28.9
we're running a sprint every six years.
46:33.0
nakakapag-intay ng ganyang katagal,
46:34.7
eh, baka mainintay lang nila na
46:36.0
itayin natin after six years.
46:37.8
Iba na yung policy niyan.
46:39.4
Eh, baka naman, di ba?
46:40.3
Hindi ko sinasabing ginagawa nila ito, ha?
46:42.6
Hindi ko sinasabi po, ha?
46:45.3
Padali naman siguro mag-invest, di ba?
46:47.2
Sa ilang mga kandidato.
46:48.4
Ang tawag yata nila ron,
46:50.1
yung parang tunog maruya.
46:52.4
Manchurian candidate.
46:54.5
Kasi kung gano'n ang realidad sa Pilipinas,
46:56.7
every six years, pabago-bago.
46:58.2
Eh, kung ikaw yung China,
46:59.1
eh, problema natin ngayon si Bongbong.
47:02.1
2028, marapit lang yan, eh.
47:04.7
Anong tingin nyo ron?
47:05.4
Ang kaibahan lang,
47:06.5
ang kaibahan lang sa Manchurian candidate,
47:09.0
yung Manchurian kasi, di ba,
47:11.7
Di ba, nakatago yun, eh.
47:14.0
Ito ba, naka-T-shirt?
47:14.8
Ito, litaw na litaw, eh.
47:16.1
Yung mga prosa, yung naka-Pilato-Lito,
47:17.8
Pinagmamalaki pa, eh.
47:20.2
Pinagmamalaki pa ng mga walang hiya, eh.
47:22.7
Yun yung kaibahan,
47:23.5
yung Manchurian candidate,
47:29.2
Tinatago ba talaga yan?
47:30.7
Hindi dapat nagtit-T-shirt, no?
47:32.0
Ano, naihiya, eh.
47:35.4
No comment ako dyan.
47:38.7
Eh, no comment din naman siya.
47:42.1
I was speaking for myself.
47:43.3
No comment ako dyan.
47:43.7
Sabagay, sabagay.
47:46.6
Ayoko mag-commento
47:48.3
sa mga sinasabi nyo.
47:50.5
may mga bati sa'yo, mogs, oh.
47:52.2
Si, si Faye Arillano.
47:58.3
Okay, bigyan natin from Canada, yan.
48:03.1
May bigyan ko sa Canada,
48:05.0
Ano tayo nagmakluhan,
48:06.0
kaya nalangin natin yan.
48:08.2
Oo, kaya si Ina, di ba?
48:09.8
From Toronto, Canada,
48:13.2
Kilala mo yan, mogs, di ba?
48:14.2
Dating CNN Philippines.
48:23.7
akala niya naman,
48:25.1
umiigot ang mundo sa TV5, eh.
48:26.7
Hindi katulad ng host ng Fox First.
48:33.1
pag hindi ka maayos,
48:45.7
Ito nga pala, no.
48:47.0
Seryosong thread dyan, di ba?
48:48.2
Yung Manchurian Candidate na hayag.
48:50.8
Paano ba dapat tanihin yan?
48:52.9
ang approach dyan?
48:56.1
Una, tanggalin sa coffee.
49:01.3
kasi ang mga Pilipino,
49:06.4
Pagkating sa eleksyon,
49:08.7
pinipili nila based on personality.
49:11.2
Hindi ko alam bakit
49:12.0
gustong gusto nila
49:14.2
yung isang kandidato
49:18.4
pero galing sa China.
49:19.6
Kasi nakikita mo yung survey natin, no?
49:21.8
Na ang gusto ng mga Pilipino,
49:28.6
Pero ang kulitikong pro-China,
49:31.3
Yan, hindi ko maipaliwanag.
49:35.7
How do you help people
49:37.7
make a connection?
49:38.6
Kasi hindi lang yan sa China, eh.
49:39.8
Pati sa corruption, di ba?
49:41.6
Pag tinanong yung ordinary Pilipino.
49:43.3
Galit ako sa corruption.
49:44.3
Ayoko ng corrupt na opisyal.
49:46.5
Pagdating ng eleksyon,
49:47.9
kunwari sa exit poll,
49:48.8
sinong binoto mo?
49:49.5
Ah, binoto ko si ano.
49:51.3
Teka, magnanakaw yun, ah.
49:53.2
Hindi lang makonect.
49:58.9
yung ating politika,
50:01.3
eh, personality-based.
50:04.5
Kung sino yung sikat,
50:06.0
sino yung mabago,
50:07.5
eh, binoboto nila.
50:09.6
Kaya dapat siguro,
50:10.8
magkaroon ng ano, eh,
50:12.3
mga voter education.
50:14.1
At saka yung mga Pilipino,
50:17.7
ng tamang pagboto.
50:20.9
nilaloko ng mga politikong yan, eh.
50:26.4
ayaw na ayaw naman natin
50:29.3
Hindi na problema.
50:31.3
Kasi sila yung ano, eh.
50:32.9
Sila yung may kontrol.
50:36.2
Tama ka naman, Mogs, eh.
50:37.8
Tama ka naman, Mogs,
50:38.8
na bahagi ng problema
50:39.9
ay yung ating political culture.
50:42.2
Bahagi ng problema
50:43.9
educational system, no?
50:47.6
gusto ko rin sisihin
50:48.5
yung ating mga alternative
50:50.9
na baka hindi sila
50:52.3
masyadong effective.
50:58.0
ng masyadong mataas
51:01.3
So, baka kinakailangan
51:02.7
din nilang mag-adjust.
51:04.2
Kailangan yung mga
51:04.9
alternative leaders, no?
51:07.7
saan lang gagaling
51:09.3
para maging effective sila.
51:13.0
sisisihin yung mga butante.
51:15.8
yung mga kandidato
51:16.6
na mas galingan nila.
51:18.9
Halimbawa, ngayon,
51:20.3
yung tinatawag nating
51:21.8
mga oposisyon, no?
51:23.5
Yung mga kaibigan
51:27.2
eh, hindi nagsasalita.
51:28.4
Hindi nunga pa na.
51:30.5
dapat mag-scale up din sila.
51:41.0
na sa mga Duterte.
51:42.6
So, halos kalahati
51:46.8
ay ayaw sa Marcos
51:48.3
at saka sa mga Duterte.
51:50.9
Eh, anong ginagawa
51:53.7
nung mga iba nating
51:58.1
Ito, nagpapainterview lang
52:03.8
Nandito, nangasar, no?
52:08.8
pag hindi natibigay
52:13.4
So, kailangan din natin,
52:15.8
tignan yung ating mga sarili
52:17.8
Ano ba yung ating
52:19.5
Ano ba yung ating kahinaan?
52:26.3
sasama ka sa eleksyon
52:27.6
during the last minute.
52:30.5
Magdi-decision ka
52:31.6
to make move for president
52:32.6
during the filing of candidacy.
52:35.2
Eh, kailangan mas mahaba
52:42.6
Kailangan i-assess din natin
52:43.8
yung ating sariling
52:46.7
Mamaya, pupunta tayo
52:47.5
sa assessment, ha?
52:48.3
May, may, may, ano,
52:49.3
may malupit na tanong
52:50.4
para kay Manimo Gato.
52:53.8
Darating tayo sa'yo.
52:57.5
Darating tayo sa'yo.
52:58.3
Wala mo, nakarating na, eh.
53:00.3
Meron tayong pasabog, no?
53:03.5
hihirit lang ako ng konti, no?
53:05.0
Ito rin kasi napapansin ko rin
53:06.2
sa ilang mga nasa oposisyon.
53:09.3
sa common people, no?
53:11.1
Usually, sa mga forums,
53:12.3
sa mga conversations,
53:14.4
we have to go to the people.
53:15.9
Dapat bumaba tayo sa kanila,
53:18.4
unawain natin yung problema nila.
53:20.4
Pero the way they're saying it,
53:22.5
parang tokenism, no?
53:26.1
Condescending, no?
53:30.3
So, yung ivory tower,
53:31.3
pasintabi po sa mga
53:32.5
Arnean friends natin, no?
53:34.2
Pero yun yung naisip kong imahe, no?
53:35.8
Yung bababa ka sa hills,
53:36.9
tapos makikisalamuha.
53:38.3
Parabang gumagawa ka ng pabor
53:43.2
Diba? At least the messaging.
53:45.1
Miskin naman sa mga forum
53:46.2
na na-attendan ko, eh.
53:47.2
Yung mga political scientists
53:48.3
na nakakausap ko.
53:49.2
Eh, dapat kasi oposisyon,
53:50.9
ano, makisalamuha.
53:52.6
Parang ganun din daw sila, eh.
53:56.2
madali sa ating bausapan yan
53:57.3
dahil nandito tayo
53:58.1
sa air-conditioned, no, ano, eh,
53:59.8
ah, conference hall.
54:02.6
Pero, iba pa rin talaga
54:03.8
kung ano mo yan, eh.
54:05.2
Para isinasa buhay mo.
54:06.7
Ngayon, which brings me to my, ano,
54:11.3
Kasi isang guest natin, Mugs,
54:13.9
Ang daming sinasabi
54:15.0
about alternative candidates, no?
54:16.9
Pero, may mga natatanong dito
54:20.4
Ah, I'd like to get
54:21.4
your honest opinion,
54:24.1
May mga nagpupush
54:25.0
para kay Ronald Llamas
54:26.1
na tumakbo sa pagkasinador.
54:28.1
Ano tingin mo ron?
54:30.7
Aba, hindi na dapat sinador.
54:32.1
Dapat presidente.
54:36.8
Meron po tayong endorsement
54:40.5
sabi ko, darating sa inyo.
54:46.9
Christian, kaya nanalo si
54:48.4
Pangulong Duterte
54:50.8
noong nakarang halalan.
54:53.9
nobility siya, eh.
54:56.7
Nakuling yung kiniti
54:59.9
Sa kanakita ng isang
55:01.9
nagmumumura sa TV.
55:04.4
pinang-Pelipino yan
55:05.3
sa haba ng panahon,
55:07.6
Sa haba ng panahon.
55:13.1
ang nagre-representan
55:23.5
si Pangulong Duterte.
55:25.1
Yan ang kailangan natin.
55:26.6
Si Ronald Llamas,
55:28.1
kung mga basa-libid
55:29.6
ng ating mga makamasa,
55:32.1
ng ating mga maamayan.
55:35.3
sa sunod na halalan,
55:39.2
May hirap yan, Mogs.
55:40.2
Baka makikiston tayo.
55:42.1
kunwari tayong dalawa
55:42.9
na nag-uusap ito.
55:43.8
Kunwari hindi niya tayo
55:44.5
nadidinig sa background.
55:49.0
isa lang i-vote mo,
55:50.6
dalawa lang yung choices mo,
55:58.6
Ronald Llamas na.
56:03.0
Wala naman experience yun eh.
56:10.3
sumalungat ng konti?
56:12.7
Ang sagot ko dyan,
56:14.1
Pero baka expertise
56:17.1
kung ako head-to-head ah,
56:18.8
Ronald Llamas for senator,
56:20.5
isa lang yung pipiliin ko,
56:32.3
so dapat tumakbo senador
56:33.5
yung Ronald Llamas,
56:39.7
okay na yung alam mo sinabi,
56:43.9
isa ka lang sa dalawang put-apat eh.
56:48.8
So pwede siyang tumakbo
56:49.8
pagka presidente.
56:53.9
Eh, kasi mag-a-apply ako,
56:56.6
executive secretary
56:58.1
President Llamas.
57:02.0
President Llamas,
57:07.3
ano gusto mong posisyon?
57:09.5
ang presidente ako,
57:10.5
ano gusto mong posisyon?
57:13.5
Executive secretary
57:13.9
para little president.
57:20.8
Walang alin niya ka.
57:22.0
Walang isip-isip.
57:27.8
nadadaan sa commission
57:32.8
Ano bang pwedeng slogan
57:37.1
sa pagkapresidente?
57:39.6
Ano bang pwedeng slogan?
57:44.2
Lutas ang problema natin.
57:54.2
Mga viewers natin, ha?
57:56.1
Yan na pong ating, ano,
57:57.8
ating slogan, ha?
58:05.3
Pwede mo ba ma-check,
58:06.8
kung may nanonood ba sa atin
58:12.3
ang live viewers natin
58:16.6
Si Felipe Salbosa,
58:18.7
nanonood siya ngayon,
58:26.2
bakit pinipili si,
58:28.2
kahit anti-China,
58:29.5
ah, kahit pro-China.
58:31.1
Eh, yung mga Pilipino,
58:35.8
At yung kanyang nobelty,
58:37.5
ang akala ng mga tao,
58:41.8
very authentic, eh.
58:43.5
Nag-anti-oligarchy siya,
58:48.3
yung gustong marinig ng tao,
58:50.2
binabanggit niya,
58:52.3
Ang tawag dyan ni,
58:55.1
medyo malalim ito, no?
58:58.0
pag hindi mo ma-arok ka,
59:01.9
nabasa ko yung isang
59:03.5
French philosopher,
59:09.8
Ang sinasabi niya,
59:10.7
title ng kanyang libro,
59:11.8
Simulacra and Simulation.
59:17.0
ng mga kandidato,
59:18.3
na itong mga kandidato na ito,
59:21.1
hindi sila tunay,
59:23.3
hindi sila totoo.
59:28.4
representation ng totoo,
59:32.5
yun yung ginagawa nila.
59:33.5
Parang in a way sa era,
59:35.9
Hindi naman mahirap sa era,
59:38.6
yung na-create niyang,
59:42.3
tika paglaban ng mga may hirap,
59:44.2
laban sa mga may yaman.
59:48.6
unstoppable siya,
59:51.3
Walang makakatalo sa kanya,
59:52.6
kahit sino yung itapat mo.
59:54.0
Ganon din si Digong, eh.
59:55.4
na-create niya yung,
59:56.4
ganong klaseng persona,
59:58.2
representation of reality,
59:59.9
ang tawag ni Bro Deliard,
60:02.1
Representation of reality.
60:03.3
Hindi siya yung real.
60:04.6
Hindi siya yung totoo,
60:07.2
yun yung tinatawag niyang simulakra,
60:11.5
sa ating panahon,
60:13.1
yun yung nagdo-dominate,
60:19.8
how long will that persist?
60:21.2
Yung simulacrum na yan?
60:23.4
nakita na rin natin yung inconsistencies,
60:25.5
Wala bang wearing,
60:27.7
nag-message si Felipe Salbosa,
60:30.7
number one sa senatorial survey
60:35.7
Di ba mag-wear off din yan eventually?
60:39.2
doon sa Oculum din kasi,
60:56.3
hindi masigurado eh,
61:00.5
apat na survey firm,
61:03.0
halos magkakaparehas.
61:06.9
hindi ko alam kung ano sa butlan.
61:08.9
Pwedeng magkainasin
61:11.8
ako may gusto akong subukan
61:14.6
yung mga survey firm natin eh,
61:19.6
Ba't di isama yung pangalan
61:21.7
sa mga senatorial preference
61:29.4
sa margin of error
61:30.4
yung Ronald Llamas.
61:33.4
yun yung layunin mo eh.
61:34.8
Tingin ko yung layunin mo.
61:36.1
Tapataw ko yung 0.5%
61:37.8
ng isang kandidato.
61:40.2
nakikita ako sa call mo eh,
61:41.3
sa quote bubbles mo eh.
61:44.0
yun yung masama mong mithiin eh.
61:48.8
ang konteksto yan,
61:49.8
itong si Ronald Llamas,
61:52.4
madalas pagkatawaan yung,
61:54.1
yung speaker ng house,
61:59.6
sa margin of error
62:01.3
sa mga presidential preferences.
62:05.7
malay mo lumampas,
62:08.4
4% yan eventually,
62:11.8
tumawatawan man kayo,
62:13.0
miski tawagin niyo siyang,
62:14.2
Speaker Ferdinand Margin Romualdez,
62:16.8
pero darating yung panahon
62:17.9
na lalampas din yan.
62:19.2
Malay niyo maging presidente yan,
62:21.0
Nagyayari talaga eh.
62:25.5
yung sinasabi mo,
62:28.3
dating Pangulo Duterte,
62:30.5
number one sa Okinon Survey,
62:33.2
tignan niyo yung,
62:34.0
yung level of support,
62:36.3
Nung siya ay Pangulo,
62:41.9
Yung level of support.
62:44.5
anong level of support na?
62:55.0
Hindi na siya ganun
62:58.8
marami na naumpog
62:59.8
at marami na nagising.
63:05.4
pwede bang i-compare
63:06.7
Aposto and Oranges yan?
63:09.9
hindi na presidente
63:11.3
si Duterte ngayon, eh.
63:16.0
ganun pa rin, no?
63:17.3
Maski naman kaiba,
63:19.2
tignan natin yung kanyang
63:20.3
level of support.
63:22.5
wala lang siya sa posisyon,
63:25.0
wala na rin ang level
63:32.1
hindi pala efektibo to.
63:39.7
may certainty of doubt.
63:55.8
nagiging, ano na,
64:00.7
yung support level
64:02.2
ni Pangulo Luterte.
64:07.9
may mga nag-aano pala,
64:09.8
may mga nagsasuggest
64:19.1
Ina-suggest siya ko sa kampanya,
64:20.3
mamimigil siya ng mansanas.
64:24.9
Mukhang uminig siyang ulo.
64:27.6
Galit na yata sa atin,
64:28.9
Galit na, galit na.
64:34.7
hindi naghang yan eh.
64:36.6
nagpapanggap siya ng naghang
64:37.7
para tapusin na natin
64:40.3
Tingin ko lang ah.
64:46.0
Ayan, tingnan natin.
64:48.1
tingin mo rito pala,
64:53.0
Ulitin na lang natin ito.
64:54.6
sekretary Llamas, no?
64:56.4
Oo, tsaka haba na natin, no?
64:58.2
more than one hour na pala tayo.
65:01.4
Maraming salamat sa iyo,
65:02.7
Thank you for joining us, no?
65:03.8
Mugs, always a pleasure, ha?
65:05.1
Maraming maraming salamat sa iyo.
65:10.6
Ayan, tinapos na natin.
65:12.5
Ronald Llamas, eh.
65:14.1
Bukang ayaw na tayong kausapin, eh.
65:17.2
hindi na lang humina internet niya.
65:23.9
Alam niya naman yan.
65:24.7
Takot yan sa computer.
65:25.7
Hindi moro na magbakas yan.
65:33.0
So, may number nun.
65:44.1
Maraming salamat sa inyo, no?
65:45.3
At least, kahit pa paano,
65:46.8
may konting katuwaan
65:48.5
yung discussion natin.
65:49.2
Pero seryoso pa rin, no?
65:51.1
Bahil alam niyo po,
65:52.6
yung ginagawa ng China
65:53.6
dito sa ating, ano,
65:55.3
exclusive economic zone, no?
65:58.4
Talagang garapalang
66:01.2
yung ginagawa sa atin.
66:05.5
ating iba't-ibang
66:06.6
ahensya ng pamahalaan,
66:08.5
and under the, ano,
66:10.2
the current administration,
66:11.8
and naninindigan na po, no?
66:13.0
Hindi po katulad doon
66:13.8
na karaang anim na taon.
66:20.4
You do your own research.
66:21.8
You don't have to believe us
66:23.0
dito sa facts first.
66:24.9
may isong magsaliksik.
66:26.6
Basahin niyo rin po,
66:27.3
may isong mga propagandisa
66:29.5
Pero basahin niyo rin po
66:30.4
yung nakasaad sa batas,
66:32.4
United Nations Convention
66:33.5
on the Law of the Sea.
66:35.0
Basahin niyo po yung
66:35.8
arbitral decision,
66:37.3
ang Permanent Court of Arbitration
66:41.4
relevant documents.
66:43.2
you see for yourself.
66:44.4
Kaya po yung mag-judge
66:45.5
sino po yung tama
66:46.7
at saka sino po yung mali.
66:49.2
Kung sino po yung bully
66:50.3
at sino po yung victim
66:53.4
Yun po yung suggestion ko
66:59.6
Maraming maraming salamat po
67:02.1
kay Ma'am Faye Arellano,
67:04.0
maraming salamat.
67:05.4
Thank you, thank you.
67:07.6
maraming salamat po.
67:09.7
maraming salamat din.
67:10.9
Kay Miss Manhattan,
67:12.0
thank you, thank you.
67:20.7
Meron lang tayong babatiin
67:22.6
na nag-message sa atin.
67:24.8
Wala yata yung...
67:32.7
binabati po natin siya
67:41.8
sir, pag-greet naman po
67:42.7
ng belated happy birthday
67:43.8
sa akin at sa kapatid ko
67:49.2
belated happy birthday
67:50.8
at sa iyong kapatid
67:56.2
may binati kasi ako,
67:57.4
nag-shoutout po tayo.
67:59.3
dahil birthday niya ngayon.
68:01.0
Si Mr. June Pineda
68:06.7
ang nagpabati sa kanya,
68:07.7
nagpaalala sa akin
68:10.2
ang nasabi ko kahapon,
68:11.7
anak niya si Elizabeth.
68:17.0
nagkamali po tayo.
68:19.3
I'm very, very sorry
68:24.4
maraming salamat sa inyo.
68:30.1
meron tayong isang
68:30.9
art card na lumabas
68:32.1
tungkol sa panayam natin
68:41.3
sinabi niya na yung
68:42.3
best learners natin
68:43.5
ay average student lang
68:47.5
Yung best performer natin
68:48.7
ay nakatumbas niya
68:49.6
ay yung worst performer
68:52.4
Si Professor Shelo Magno,
69:00.8
kinokorek lang po natin.
69:03.0
maraming salamat po sa inyo
69:06.0
Maraming maraming salamat po
69:07.0
sa mga nanood ngayong gabi
69:08.1
tsaka sa mga nakinig.
69:10.4
Kita-kita po tayo bukas
69:11.8
for another live episode
69:12.8
of our Facts First podcast.
69:14.6
Magandang gabi po.
69:18.7
Thank you for watching!
