Poor Memory: Pagkain Para sa Utak, Pampatalino. - By Doc Liza Ramoso-Ong and Doc Willie Ong
00:34.6
O kaya naman, may gusto tayong sabihin, hindi natin masabi yung word.
00:38.3
Eh siyempre, out of sight, out of mind.
00:41.0
Mas hindi mo madalas nakikita, mas nakakalimutan mo.
00:44.4
Pero kapag madalas mong makita, mas naaalala mo sila.
00:47.9
So ito po yung mga tips natin.
00:50.3
Una sa lahat, ang utak natin.
00:53.1
Kaya matuto kahit anong edad.
00:55.3
Actually, yung very young age, yung mga baby.
00:58.9
Pwede na hong turuan niya mga yan.
01:02.2
At kahit umidad na tayo, continuing pa dapat ang ating pag-aaral.
01:06.8
Gamitin palagi ang ating isipan, ang ating utak para tumagino.
01:11.7
Hindi tayo maging ulyanin, hindi tayo maging makakalimutin.
01:15.4
Siyempre, takot natin magkaroon ng demensya or magkaroon ng Alzheimer's.
01:20.3
Mag-exercise din tayo palagi.
01:22.4
Kasi nga, bakit nag-exercise?
01:25.5
Kasi pag nag-exercise, iikot yung dugo.
01:28.3
Sa buong katawan, kasama na sa ating utak.
01:31.0
Magbasa at gumawa ng mga tricks.
01:34.1
Pag mga bata, lagi ko tinuturuan mag-chess.
01:39.0
Yung mga nag-che-chess, mas matalino yung bata.
01:41.4
Mas mataas ang grade sa school.
01:43.4
Nag-che-chess, pwede natin mag-dama.
01:46.3
Chess, dama, scrabble.
01:48.7
Yan ang mga kailangan natin, pampatalino.
01:51.3
Turuan nyo yung mga bata.
01:53.0
Bigyan nyo ng chess set.
01:56.1
Yes. Pag wala tayong ginagawa,
01:58.3
kaya magbasa o kaya mag-games.
02:05.2
So, ito yung mga pagkain sasabihin natin,
02:08.1
makakatulong po ito.
02:09.9
Kasi ito yung mga pagkain na may omega-3 fatty acid,
02:13.4
vitamin A, D, and E,
02:17.1
Tapos yung mga Bs, vitamin Bs,
02:19.6
yan po talaga yung kailangan ng ating nerves,
02:23.2
Kasama na yung iron.
02:24.7
Paalala lang, kailangan po,
02:28.3
Nang sapat na tubig para hindi tayo ma-dehydrate.
02:31.4
Kasi yung mga na-dehydrate,
02:33.3
pati po yung brain, na-dehydrate din.
02:35.9
So, sanhidin nyo ng pagiging malilimutin.
02:40.1
Kumuulan eh. Sinasabi ko na bigla kumulan eh.
02:43.1
Yes. At least may bubong tayo.
02:45.3
Okay. Ito na po yung tips sa ating kakainan.
02:47.9
Number one, yung green leafy vegetables.
02:51.4
Pag sinabi yung spinach,
02:53.1
sa Tagalog, kangkong, saluyot, alugbati.
02:57.0
Yan po yung family.
02:58.3
Kasi marami itong vitamin A, D, at E
03:01.7
para sa malusog na thyroid.
03:03.5
Kasi, syempre, pag naging hypothyroid tayo,
03:07.3
hindi kagana yung ating thyroid,
03:09.0
mas nagiging malilimutin din tayo.
03:11.4
Everything mabagal.
03:13.0
Kasi sya nga yung accelerator ng ating katawan.
03:16.5
Meron din itong vitamin E antioxidant
03:19.4
lalaban sa free radicals.
03:21.6
So, para hindi tayo magkaroon ng mga Alzheimer's.
03:24.2
At, bukod sa mayaman sa B vitamins,
03:26.6
mayaman pa ito sa
03:29.0
Number two, itlog.
03:30.6
Yung itlog, mura na, may acetylcholine pa.
03:33.8
Kailangan nito yung acetylcholine,
03:37.1
kailangan ng ating mga neurotransmitter.
03:40.0
Yung para naguusap yung ating mga nerves,
03:42.7
yung ating mga cells.
03:44.1
So, kailangan dyan yung mga vitamin B's.
03:50.0
Number three, mas pakainin sila ng isda
03:53.9
kasi mayaman ito sa omega 3 fatty acids.
03:56.7
Ano yung example?
03:59.9
Ang daming isda natin nakita kanina eh.
04:01.9
Hindi ko kilala pangalan.
04:03.9
Pwede po yung mga hito, sardinas, bilis, tamban,
04:07.9
tawilis, salinyasi.
04:09.9
Yan po yung magkakapamilya, yung mga tuna.
04:11.9
Yan po yung mas kakainin natin.
04:13.9
Kasi yan yung local na maraming omega 3 fatty acids.
04:17.9
Eh, pag may pera-pera, okay din po ang salmon.
04:20.9
Medyo mahal nga lang.
04:22.9
Number four, pag sinabing lentils o lentejas,
04:25.9
kasama dito yung mung beans.
04:26.9
Kasama dito yung mungo, soya beans, patani.
04:30.9
Mayaman yan sa iron tsaka sa fiber.
04:33.9
So yung iron, kailangan lang para ma-absorb
04:37.9
yung non-heme iron galing sa mga gulay.
04:40.9
Mas kumain tayo ng vitamin C para ma-absorb yung iron.
04:46.9
Number five, eto mga nanay ha.
04:49.9
Repolyo. Maganda palang cabbage para sa ating mind.
04:54.9
Kasi meron siyang fatty acid na phosphatidylserine.
04:58.9
Ito yung para sa communication ng mga cellular natin.
05:03.9
Tapos protection din ito sa free radicals.
05:05.9
Tapos napapabuti nila yung concentration ng tao.
05:09.9
Ngayon nawawala na kasi yung concentration bukod pa dun sa memorya.
05:13.9
At nakakakalma laban sa stress at depression.
05:18.9
Number six, kung iinom din lang kayo ng mga inumin,
05:22.9
subukan nyo na po ang green tea.
05:25.9
Kasi meron siyang epigallocatechin-3-gallate-EGCG na lang para maikli.
05:31.9
Ayan, alaban to sa amyloid plaque na nagkakos ng Alzheimer's disease.
05:37.9
So para sa memorya.
05:39.9
Pwede rin ho yung inumin na caffeine. Yan yung number seven natin.
05:43.9
Dito lang papasok yung kafe.
05:46.9
Huwag masyadong madami. Tamang dami lang.
05:48.9
Kasi maganda po ang caffeine sa short-term use.
05:52.9
Ang memory ng utak.
05:54.9
So tamang dami lamang.
05:56.9
Number eight, saging. Laging magbaon ng saging.
05:59.9
Lalo na yung mga mag-iexam.
06:01.9
Tsaka yung ating mga estudyante. Mayamang kasi ito sa vitamin Bs.
06:05.9
At number nine, kung tatanungin nyo anong oil o pang-prito o pang-gisa ang gagamitin ng mga nanay.
06:13.9
Kung kaya-kaya ng budget. Pwede po yung olive oil. May mura namang olive oil.
06:18.9
Kasi po mayaman sa omega-3 fatty acid.
06:21.9
Tapos meron pa siyang vitamin B6.
06:23.9
Pagbigyan mo na konti, baka may gusto ng coconut oil.
06:26.9
Kung may gusto ng coconut oil, okay lang.
06:29.9
Sige, sa Pilipinas tayo. Support our own.
06:33.9
Tapos number ten, lugaw.
06:36.9
Kung papakainin nyo. Diba bagay sa senior? Bagay sa estudyante?
06:40.9
Bakit lugaw? Kasi mas marami siyang water components.
06:44.9
Hindi madi-dehydrate. Tapos pwede mong lagyan ng asin o mas alat.
06:49.9
So kasi yung mineral sa katawan hindi mawawala. Mura pa.
06:54.9
Saka mainit-init sa katawan. So parang mas magigising ka.
06:58.9
Sabi nga, kumain ng mainit-init o uminom ng mainit-init sa umaga para mas gising.
07:04.9
E ganoon din pag nagre-review para hindi inaantok-antok.
07:07.9
Ganoon din yung mga senior natin para maging masigla.
07:10.9
Andyan na ba yung mani? Andyan na.
07:13.9
Tapos number eleven, hindi ba nabanggit mo yung mani?
07:17.9
Gusto mong magkaroon ng pinaghalo-halong kut-kutin.
07:21.9
Lalo na pag bored na bored ka o inaantok ka, kailangan may ginunguya ka.
07:25.9
So pwede nyo pagsamahin mani at raisins o pasas.
07:28.9
Bakit maganda yung pasas? Kasi meron siyang mineral na boron.
07:33.9
O ngayon lang natin narinig to ha, boron.
07:36.9
Kasi maganda efekto nito sa hand-eye coordination.
07:42.9
Siyempre pag nagtetest ka, gusto mo matalas yung mata, matalas ang ulo.
07:46.9
At magaling sumagot sa test paper.
07:49.9
So hand-eye coordination.
07:52.9
So pwede nyo pagsamahin yung mani at saka yung pasas doon sa kanilang kut-kutin.
07:58.9
Para hindi inaantok at laging gising.
08:02.9
Number twelve, anong kruta? Melon.
08:06.9
Ang melon mayaman sa vitamin C, beta-carotene.
08:10.9
So doon sa mga hirap mag-memorya o mag-isip, kailangan natin ng vitamin C.
08:15.9
At saka beta-carotene.
08:17.9
Ngayon, para iwas tayo sa senior moments.
08:21.9
Number one rule, magdala palagi ng papel at ball pen.
08:26.9
Kailangan ilista mo.
08:27.9
Pag naisip mo na, ilista mo na.
08:29.9
Kasi sa dami po ng sumasaging mga bagay sa ating isipan,
08:34.9
siyempre ang matitira na lang na memory dyan,
08:36.9
yung mga importante, yung mga not so important, nakakalimutan na natin.
08:41.9
Pwede lagay sa cellphone?
08:43.9
Yes. Pwede nyo rin ilista.
08:44.9
Pwede nyo rin ilista sa inyong cellphone.
08:46.9
Bago mo ituloy, Dok Liza, maraming mga questions.
08:48.9
Pwede daw ba sa diabetic, sa cholesterol, sa uric acid, itong sinasabi natin?
08:56.9
Yes. Lahat po nang binanggit ko, maganda lahat yan sa cholesterol, sa diabetes, at sa uric acid.
09:04.9
Sa diabetes, pwede naman lahat. Pag itlog, siguro isa lang, one a day.
09:09.9
Isda, diabetes, pwede.
09:12.9
Saging, pwede naman na saging.
09:15.9
Saging is moderate glycemic index.
09:18.9
Pag sa prutas, huwag lang yung sobrang tamis.
09:21.9
Huwag ho yung hinog na hinog.
09:23.9
Ang bawal sa diabetes, yung tsokolate, asukal, kakanin, puto, palitaw, kutsinta, lahat na yan, sapin-sapin. Diba? Yan talaga pampatas.
09:34.9
Kaya nga mas bagay sa inyo ang tsaa.
09:37.9
Pag saging, apple, pwede. Okay?
09:40.9
Sa pruta, siguro yung mangga, bawas lang. Pakwan. Diba? Matatamis yan eh.
09:46.9
Pero yung mga iba, pupwede ito sa diabetes. Wala naman talagang bawal.
09:50.9
Huwag lang, kasi minsan inisip nila, ito bawal, ito pwede. Pwede naman yan, basta sa tamang dami lang.
09:56.9
Yung melon, huwag lang kung hinog na hinog.
09:59.9
Para hindi maraming sugar.
10:01.9
Yung medyo matigas pa.
10:02.9
Pag sa diabetes, syempre, mas konti itong mga prutas. Pero itong mga iba, yung gulay, unli. Pwede kang unli na gulay.
10:07.9
Sa kolesterol, pwede ito lahat. Wala akong nakikitang bawal.
10:09.9
Sa uric acid, sa gout, sa munggo, actually, pwede naman ang munggo.
10:16.9
Basta galing plant.
10:18.9
Yes. Ang bawal sa gout, alak, karne, laman loob, mga bopis, bituka, yun talaga may hindi.
10:26.9
Pero kung munggo, nagsabi ng mga rheumatologist eh, pupwede.
10:31.9
Ito pala, bawal sa diabetes, raisins.
10:34.9
Oo, yun lang. Pero hanggang 10 pieces, pwede.
10:39.9
Siya yung ubas na may tubig.
10:42.9
Tinuyo. Pero high-calorie.
10:44.9
So, raisins, bawal yan sa diabetes. Yung bawasan nyo.
10:48.9
Chewing gum, di wag masyadong matamis.
10:50.9
Meron pong low-sugar ng gum.
10:52.9
Sa isda naman, may tanong sila isda and uric acid. Diba, merong mga isda na medyo high uric acid eh. A few.
11:00.9
Okay. Doon sa mga nabanggit ko na mataas sa omega-3 fatty acid, yun po, hindi kayo pwede. So, yun lang.
11:06.9
Oo. Pero sa mga bangus at iba, pupwede.
11:08.9
Oo. Ibang isda na lang po.
11:10.9
Okay. Meron ba tayong 5 tips pang patalina, Dok Liza?
11:16.9
Okay. So, balik po tayo. Iwasin your moments. Number 1, yung binanggit ko kanina, ililista lahat ng maaalala ninyo at lahat ng gusto nyong gawin.
11:25.9
Siyempre, sabi ko nga, far from sight, far from mind. So, yung mga importante, nangingibaba, yung not so important, yun yung nakakalimutan nyo. So, kung nailistan nyo lahat, nandun pa rin nyo.
11:37.9
Number 2, chewing gum.
11:43.9
Ah, yung chewing gum, maganda kasi sa memory. Nagpapa-increase ng heart rate. So, dadami yung dugo at blood flow.
11:51.9
Okay. Ano? Sa chewing gum, mas maganda para, ano e, gumagana kasi sa utak natin. Balik ka rin ko lang, ha. Yan. Okay. Naupos si Dok Liza.
12:06.9
Tapos po, magkocrossword tayo. Maganda yung crossword, games, katulad sinasabi ko, mga hobby, chess, pananahit.
12:15.9
Number 4, exercise. Mas maganda talaga nag-exercise. Pag mas naglalakad tayo, dyan na tumatalino yung isip natin.
12:25.9
Tulog na sapat. Ito, number 5. Siyempre, dapat kompleto tulog mo. Mas complete tulog mo, mas marami ka naiisip, diba? Mas kompleto.
12:35.9
At number 6, music. Yan, diba? Meditation. Yan. Maliwanag ng pag-iisip para magiging mas relaxed. Sama na ako, Dok Liza.
12:47.9
Siguro kasi kanina may konting, ano lang po dito, construction. May construction. Alam nyo sa probinsya, malakas ng mga, malakas ang music, karaoke, motor, yung mga tricycle.
13:03.9
Dapat masanay kayo.
13:04.9
Ayan, sinabi ko na yung mga iba.
13:07.9
Tapos na siya. Final tip. Sinaba ko na siya na mag-night chewing gum.
13:10.9
Tapos sa mga senior, kung pwede po, tuloy ang ating trabaho.
13:15.9
Kahit part-time. Huwag hong mag-re-retire. Ako hindi ko ho ina-advocate ang pag-re-retire.
13:19.9
Bawal mag-retire.
13:20.9
Gusto ko ho, trabaho ng trabaho. Pwede pa nga ho kayong mag-aral ulit kung gusto nyo mag-masteral o mag-PhD.
13:26.9
Alam mo, may nabasa ako ha. Yung pag-re-retire ng senior, super stressful.
13:33.9
Mas stress ka. Mas stress ka pa nag-retire kaysa sa hindi mag-retire.
13:38.9
Pag nag-retire, parang wala na akong silbi sa mundo. Ano na lang ba yung hinihintay ko?
13:43.9
Dapat kahit part-time. Diba? Part-time, trabaho ka pa.
13:46.9
Sa Canada ay na-accept sila mag-trabaho.
13:49.9
Tapos number four, exercise pang patalas talaga ng isip. Bukod sa gaganda yung katawan nyo, tatalas pa yung isip nyo.
13:57.9
Kaya kahit nagre-review kayo, pwede kayong mag-exercise. Isama nyo yan.
14:03.9
Tulog na sa paat, lalo na sa mga kabataan para ma-retain nyo yung mga inaral ninyo. Nandyan sa memory ninyo.
14:12.9
Music, pang-relax, pang-meditate para magliwanag yung pag-iisip natin.
14:19.9
Iwas mauntog, mabagok ang ulo o ma-aksidente. Kasi pag nabagok yan, ay baka ma-amnesia kayo.
14:29.9
Laging kakain ng almusal.
14:32.9
Atin mga estudyante. Kasi mas nakaka-perform sila. Sa eskwelahan, kapag hindi gutom, eh syempre kapag kumukulu ba naman ang iyong chan.
14:41.9
Kaya ngayon ina-advocate nila, breakfast for all students. Kahit po dun sa mga probinsya, talagang ayun ang gawin natin. Bigyan ng almusal.
14:51.9
Ano ito? May vitamins ka ba?
14:53.9
Atin mga estudyante.
14:54.9
May vitamins ka ba?
14:55.9
Ayun din po yun. Yung mga folate, thiamine. Yan yung mga vitamin B's na kailangan natin for the nerves.
15:00.9
Sa vitamin supplements, wala akong ma-recommend eh. Basta ano lang. Ito kasi mas natural, mas okay. Mas nag-iisip, mas nag-aaral. Nandun talaga. Parang muscle. Lagi mong ginagamit ang muscle, lalong lalakas.
15:16.9
So yung utak mo, kahit anong vitamins lagay mo, hindi ka naman nag-aaral. Datamad-tamad ka. Dapat pe-practicein mo. Diba? Yung nag-aaral, mas nag-aaral ka, mas tumatalino. Ganun gagawin natin.
15:27.9
Si Einstein nga, yung utak niya, nakita, makulubot eh. Pag mas matalino, nagiging makulubot. Kalaban natin, ma-stroke.
15:35.9
So pag high blood diabetes, na-stroke tayo dyan. Pag may nasira ng part, let's say na-stroke yung isang part, yun, makakalimutin na siya. So nasisira.
15:45.9
Tapos alam niyo po, yung nakita ko, wala po talagang, lahat tayo parang medyo pantay-pantay naman yung brain natin. Yung iba lang, kaya sila nagiging valedictorian.
15:57.9
Mas masipag po sila talaga. Tsaka habang nasa school, nakikinig. Yung concentration nandun.
16:06.9
Kala ko, sipsip sa teacher.
16:08.9
That's another one, extracurricular.
16:12.9
Okay. So, salamat po. Sana nakatulong ito. O yan, kayong mga tricycle, pwede na kayong magingay ngayon.
16:21.9
Salamat po. Thank you.
