01:19.5
Buhat ng ang nanay niya kasi ay nasa Cadiz, sa Negros kumbaga.
01:25.3
At ayon kay Tadeo, nakapag-asawa ito ng iba.
01:30.0
Habang ang tatay niya naman ay nasa ibang bansa noong mga panahon na yon.
01:37.1
Wala na siyang balita dito, dahil hindi naman nagpaparamdam.
01:42.0
Sa isip-isip niya, baka may iba na rin kinakasama.
01:48.0
Hindi naging maganda ang relasyon ng mga magulang kung kaya naman nagkahiwala ito.
01:54.4
Masaya naman kahit papano si Tadeo sa kamay ng kanyang lola.
01:58.9
Tsaka hindi siya naging profesyon.
02:00.0
Ang problema doon, gawa ng may ikinabubuhay ang kanyang lola.
02:04.9
May pensyon ito, at bukod pa diyan ay may tinatanggap din pera.
02:10.8
Galing sa katas ng lupa na pinagtaniman ng mga saop noon.
02:16.8
Bali, may malawak na lupain ang lola niya at may mga nangangalaga dito.
02:24.1
Ang tawag nga sa mga ito, saop.
02:27.5
Yun ang nagtatanim.
02:28.8
Yung porsyento na lamang ang tinatanggap nila.
02:35.0
Naaliw si Tadeo sa matanda.
02:37.9
Magiliw kasi itong lola ng bata.
02:40.7
Naitago na lamang natin sa pangalang Lola Pasha.
02:45.9
Bukod pa diyan ay kwela at matalino pa.
02:49.6
Rigalo na lamang yung pagmamahal at pag-aaruga sa kanya.
02:54.3
Kung tutuusin kasi, parang hindi niya ito lola.
02:58.8
Bagko sa isang kaibigan.
03:02.0
Hindi niya lubos mapagtantunoo na nasa kabila ng pagiging ulirang lola.
03:07.4
Albularya pala ito.
03:10.3
Minsan niya na kasing nakitang may ginamot na isang sing edad niya.
03:14.7
Pero naisip niyang baka, hindi ito tanyag.
03:19.2
Pero nagkakamali si Tadeo nun.
03:22.6
Dahil ang lola Pasha pala nito, ang pinakabihasa sa kanilang lugar.
03:28.8
Noong mga panahon na iyon.
03:32.1
Ito ang nagiging tagapayo ng mga lokal na albularyo doon.
03:36.6
Kung minsan pa, ang albularyo kapag hindi kinayang gamutin ang isang pasyente,
03:43.1
dinadala sa kanila.
03:46.5
Kung titignan, parang inosente ang lola kong kumilos.
03:52.2
Pero sa likod ng pagkataon nito, nakakubli doon ang isang bangkiitan.
03:58.8
Nung malaman ni Tadeo na bihasa ang lola, dito na siya nagtanong-tanong.
04:07.2
Ang sabi ng bata, papano daw naging albularya si lola?
04:12.4
Ang tugon naman sa kanya, mahabang istorya.
04:18.2
Bata pa si lola Pasha, may angkin na itong abilidad.
04:23.7
Tinatawag itong tahas, divina at vertudes.
04:28.8
Na hindi maiiwasang magkaroon siya.
04:32.2
Dahil nga angkan na nila ang pagiging albularyo at albularya.
04:37.6
Ang lihitimong magagamot o mano, hindi ang sarili ang nagpapasya.
04:43.8
Sa halip ay kusa o mano itong lilitaw sa sino mang nakatakda.
04:48.5
Pero kadalasan doon lamang sa mga may dugong babaylan.
04:52.5
At ito naman ay nananalaytay sa kanyang kaugatan.
04:58.8
Ako po, apo niyo po ako diba?
05:02.1
Huwag ka namang sumimangot lola.
05:04.5
Eh, posible po bang maging katulad niyo ako?
05:08.1
Ang ibig kong sabihin, maging manggagamot?
05:12.7
Nako apo, eh hindi ko alam.
05:16.4
Ang Diyos ang magbibigay niyan sa'yo.
05:19.4
Tsaka parang hindi ka magiging katulad ko eh.
05:22.1
Ang pangit kasi ng mukha mo.
05:24.6
Umaga ngayon at walang klase.
05:26.8
Alam mo na yung gagawin ha.
05:28.8
Kumilos ka na, puntahan mo yung tiyo mo at pakisabihan na bisit tayo ng lupain sa kabilang nayon.
05:36.1
Lola naman, paano namang kinalaman sa pagiging pangit?
05:40.8
Bakit? Magiging pangit ba ako kung maganda pang itsura nyo?
05:47.0
Ay! Hoy! Ano yun? Ulitin mo!
05:51.4
Abay umalis na lang bigla. Malilintikan ka sa'kin.
05:56.7
Ganito lagi ang maririnig sa bahay nila.
05:59.8
Kulitan ng dalawa na parang talagang magbarkada.
06:04.0
Medyo may kalakihan ang tahanan nila.
06:06.9
Dalawang palapag na parang kupas na larawan.
06:10.8
Sobrang luma na kasi at sa panahon pa umano na mga banyaga na patayo yun.
06:16.7
Malaki ang espasyo sa labas na kung saan naman ay makikita dito ang mga magagandang tanim na halamang bulaklak.
06:25.3
Para bang naging bakod na nila ang mga tanim na yon.
06:28.8
Ayaw naman iparenovate ang bahay.
06:32.3
Gawa ng nakatatak na umano dito ang kasaysayan.
06:35.9
Hindi lamang na mga nagdaang pangyayari.
06:39.1
Kung hindi ipatin na rin ang ligasiya ng pamilya nila.
06:44.1
Ilang distansya naman ay mga bahay ng kamag-anak nila.
06:48.7
Kasama na dito ang kapatid ng tatay niyang sina, Tio Arman at Tia Odette.
06:54.8
Malalaki din ang mga bahay nito.
06:57.1
Basta literal na may kayang ipatay.
06:58.8
Kaya naman hindi siya naiilang.
07:08.2
Kahit paman may sari-sarili ng pamilya.
07:12.7
Kumbaga kahit doon pa siya manatili sa bahay nito.
07:19.2
Feel at home umano kay Tadeo.
07:22.6
Alam nyo, ayon kay Tadeo.
07:27.0
Sana ay hindi niya nanatuklasan.
07:28.8
O hindi niya na lamang binigyang pansin ang pagiging albularya ng kanyang lola.
07:34.9
Papano ba naman kasi?
07:37.4
Naging mausisa ito pagkatapos nun.
07:40.6
Animoy isang kalabit lamang ng gantilyo.
07:48.2
Kung ano-ano na lamang ang pumapasok sa isip.
07:51.5
Lalo na kapag may pasyente umano.
07:54.5
Katulad ng naging biktima ng isang bate.
08:01.1
Dahil sa mapaglarong isip ay natatakot na tuloy sa Tadeo mag-isa.
08:05.9
Lalo na tuwing sumasapit ang gabi.
08:08.8
Hindi na siya natutulog sa sariling silid.
08:11.8
Bagkos ay tumatabi na siya sa kanyang lola.
08:16.0
Nasa itaas ng bahay ang silid ng bata.
08:19.3
Bali, dalawang silid ang meron sa may itaas at isa naman sa may iba ba nun.
08:26.2
Sinisita pa nga umano siya ng lola.
08:28.8
Gawa ng hindi niya naman kinikibuan.
08:32.3
Basta tumatabi lamang siya dito na parang wala lang.
08:36.2
Kapag sinabi niya kasi ang totoo,
08:38.8
tiyak ay babagyuin siya ng panunokso ng lola.
08:44.3
tatakutin pa siya nito lalo.
08:48.3
Gusto ko lang po tumabis sa inyo lola.
08:51.8
Basta namimiss ko lang si tatay.
08:54.9
Talaga, namimiss mo.
08:57.0
Hindi kaya dahil ito sa bumisik.
08:58.8
Sinisita ka makailan lang.
09:01.1
Hindi kaya natatakot ka lang sa dilim.
09:04.5
Ayos lang sa akin na tumabi ka pero
09:06.0
huwag mo nang ulitin yung naihi ka sa banig ha.
09:10.1
Ipitikin ko yung maliit mong ibon kapag nangyari niyo uli.
09:18.0
Hindi na nagsalita pa si Tadeo.
09:21.7
Buwan ng lumipas,
09:23.9
mas naging malakas na ang kurusidad ni Tadeo.
09:26.3
Partikular ito sa mga kababalaghan
09:29.7
na siya namang pumalit sa kanyang payapang isipan.
09:34.4
Hiniiwasan niya mga bagay na yon
09:36.2
pero na ilalarawan niya talaga sa isip ang nakakatakot na nilalang na ito.
09:43.4
Bukang bibig kasi ng mga pasyente ang mga nakikita nila.
09:47.9
Kagaya na lamang ng mga kaluluwa,
09:52.7
aswang na may aso ang muka
09:54.1
at marami pang iba.
09:59.4
ganito naman tayo nung bata pa tayo.
10:02.3
Konting detalye ang naririnig.
10:05.7
yung isip natin ang bumubuo ng walang hiyang nakakatakot na larawan
10:09.1
ng nilalang na yan.
10:12.1
Kaya tuloy nababahag tayo.
10:14.9
Huwag niyong itanggi dahil maski ako,
10:17.1
naranasan ko ito.
10:21.1
Lumipas ang isang buwan,
10:23.3
hinayas si Tadeo ng kanyang lola.
10:24.9
Sumama umunaw ang bata
10:27.5
sapagkat may pupuntahan sila.
10:31.4
May albularyo daw na nagkaroon ng malubhang sakit.
10:35.9
Basta may kinalaman daw dito ang kababalagan.
10:39.7
Susuriin niya kung bakit hindi mapagaling-galing ang sarili.
10:44.7
Kagad namang umiling si Tadeo.
10:47.4
Matatakot lamang umunaw siya doon.
10:51.8
Ah, abay ikaw ang bahala.
10:54.9
Mga dalawa o tatlong araw akong wala dito.
10:58.4
Marunong ka namang magsaing, di ba?
11:00.8
Tsaka, may mga kung ano-ano dyan, ikaw na yung mag-asikaso.
11:07.1
huwag mong kalimutang isarang pinto.
11:09.8
Tsaka kung matutulog ka na ipatayin mong ilaw, ha?
11:13.3
Sayang yung kuryente.
11:15.9
Basta hayaan mo lang yung mga kumakalabog sa bubong.
11:19.8
Mga aswang lang naman yan, napapadaan lang.
11:26.1
saman na lang po ako, Lola.
11:28.5
Para na rin makapamasyal.
11:30.9
San ba yun ba na, Lola?
11:34.9
Ang sarap mo talagang kurutina po.
11:37.7
Bakit wala ka na bang mapagpipilian?
11:40.6
Mana ka sa tiyo mong si Arman na kahit malaki na, takot pa rin sa dilem.
11:48.0
At kagad nagbihi si Tadeo.
11:53.0
Buong akala niyo noon ay sakarap.
11:57.0
Abay halos sa gitnang parte ng panay na umano ito.
12:03.1
Para daw napakaraming aswang sa lugar.
12:06.7
Papano ba naman kasi ay sobrang liblib nito.
12:10.5
May mga bahay naman daw kaso magkakalayo.
12:14.3
Hapo na sila nang nakarating.
12:16.9
Napag-isip-isip niyang hindi nga magiging madali ang pag-uwi.
12:21.0
Kaya pala tatlong araw.
12:23.8
Malaki ang tahayang.
12:24.7
Ipahanan ng nasabing albularyo.
12:27.9
Pero isang palapag lang.
12:30.2
Tapos ang likod umano ay mga naglalakihang punong nakakakilapot.
12:35.9
Itago na lamang natin ang albularyong yon sa pangalang Mangkiano.
12:40.7
Wala daw itong ibang kasama sa bahay.
12:43.8
Maliban na lamang sa apon itong nasa 20 ang edad noon.
12:48.1
Ang pangalan nito.
12:50.0
Itago na lamang nating Bal.
12:52.7
Ang mga magulang ni Bal ay umawag.
12:55.9
Tapos ang mga tiyo at tiyan naman ito.
12:58.8
Nakabukod ng bahay pero malayo.
13:03.0
Binati pa sila nito at kagad pinapasok ng bahay noon.
13:07.5
Abala yon sa kung anong pinagnanalagay sa paligid ng bahay.
13:11.4
Na para bang nagtatanim.
13:13.6
Pero hindi naman punla at buto ang nakikita na Tadeo.
13:17.6
Kung hindi mga susunggubat ito.
13:22.0
Natatandaan na ni Tadeo na ito yung lalaking nagpunta.
13:24.7
Sa kanila noong isang araw.
13:27.3
Marahil ito ang nagpaalam sa lola sa may sitwasyon.
13:31.6
Si Mangkiano noon ay parang nakaratay na.
13:35.3
Nasasala ito nakahiga sa katre at nakatabon ng kumot ang katawan.
13:41.1
Napakabaho umano ng loob ng bahay noon.
13:44.3
Na para bang may patay na hayop.
13:47.8
Basta, halos lang sayon at nakakasulasok na amoy.
13:53.3
Maliban pa diyan.
13:54.7
Amoy pang hidin at dumi ng tao noon.
13:59.4
Tinawag ng lola pa siyang apo ni Mangkiano.
14:03.6
Nagutos siya dito na pausukan ang paligid ng bahay.
14:07.8
Sumunod naman si Bal.
14:10.2
Matapos noon ay bumalik na sa pinagkakaabala nito.
14:15.0
Halos bumaliktad umano ang sikmura ni Tadeo.
14:19.5
Pagalis ng kanyang lola sa tela na nakatabon sa katawan.
14:22.5
Kitang-kita ni Tadeo na parang binalatang buhay ang albularyo.
14:30.2
Nagnanak-nak ang nana.
14:33.0
Nanlilimahid ito na amoy na ligo ng mantika.
14:37.7
May mga butas pa na wari pinamamahayan ang uod noon.
14:42.6
Kulay dilaw yun at nakita niyang nilalangaw pa mga ito.
14:48.7
Isipin niyo na lamang yung karne na nakikita natin sa palengke na may dilaw na talaga.
14:52.5
Ganoon ang nakikita ni Tadeo.
14:57.0
Di ba nga kumakatas pa yun?
15:00.4
Mula dibdib yun hanggang pa.
15:03.1
Yung kamay, nanginginig ito at alam ni Tadeo na nasasaktan si Mangkiano.
15:11.3
Yung kuko ay kulay ubi na.
15:15.1
Tapos ang iba, tukla pa.
15:19.1
Nakahubot-hubad lamang yun.
15:20.6
Maging ang alaga umano nito, hindi nakaligtas.
15:30.0
Ayon pa nga kay Tadeo, kahit pa pano umano ay lumaki ng konti yung alaga.
15:37.7
Yung katring hinihigaan, sinadyang butasan bandang pwetan.
15:43.4
Kagad namang naisip na Tadeo kung bakit.
15:46.9
May nakita siyang malaking taro doon.
15:50.6
hindi na makatayo kaya doon na lamang dudumya tumiihi.
15:55.8
Pasintabi po sa mga kumakain dyan.
15:59.5
Yun pala ang dahilan kung bakit napakabaho nun.
16:03.5
Hindi nakatiis si Tadeo.
16:06.1
Lumabas ito ng bahay at sumuka ng sumuka.
16:10.0
Yung kinain niya umano na nilagang mais nun.
16:13.5
Nailabas niya lahat ng buo-buo pa.
16:19.6
Inalalayan si Tadeo.
16:20.6
Dinala ito sa gilid ng bahay.
16:24.8
May puno ng talisay doon at may upuang gawa sa kawayan.
16:29.8
Nagtanong ang bata kung ano bang nangyari sa lolo ni Bal.
16:34.0
Ayon naman kay Bal.
16:35.9
Tinamaan umano ng malakas na sumpa.
16:39.7
Lingid sa kaalaman ni Tadeo ang mga sinabi ni Bal.
16:44.7
Pero natitiyak niya sa sarili na malubhang sakit ito.
16:50.6
Alam niyo, bigla na lamang umanong tumulo ang luha ni Bal nun.
16:57.6
Sabi pa nito, sana umano ay gumaling ang kanyang lolo.
17:03.9
Sino naman kaya may gawa niyan kuya Bal?
17:07.0
Tanong ni Tadeo habang pinupunasan ang bibig nito.
17:11.0
Ang sabi naman ni Bal, isa umanong hukluban.
17:15.9
Pero sa tingin niya ay aswang din ito.
17:19.6
Ang sabi naman ni Bal, isa umanong hukluban.
17:20.6
Ang hukluban ay walang alam si Tadeo.
17:23.5
Pero ang salitang aswang, nang marinig niya yun ay nanlaki ang kanyang mga mata.
17:31.0
Hindi na piniling siyasati ni Tadeo kung ano ang ginagawa ng lola sa loob nun.
17:36.7
Hindi talaga kaaya-aya ang masisilayan niya.
17:42.1
Makalipas lamang ng ilang minuto, lumabas na si lola pa siya.
17:48.2
Kinausap daw nito si Bal.
17:50.6
Narinig ito ni Tadeo at ang nagtatak sa isip niya
17:56.0
Hmm, mapapagaling ko ang lolo mo.
18:01.4
Kung napaaga ang pag-ibiso mo sa akin.
18:05.2
Sa ngayon, sinubukan kong kontrahin pero
18:08.1
wala nang kasiguraduhang mabubuhay pa siya.
18:13.3
Matapos marinig yun ni Bal,
18:15.6
bigla na lamang umanong nagsisisigaw ito.
18:20.6
Paapatay niya ang may kagagawa nun.
18:24.5
Nagtanong naman ang lola pa siya kung sino sa tingin nito ang salarin.
18:29.5
Yung kaibigan ng tiyo ko.
18:32.1
Walang ibang galit sa lolo ko kundi yun eh.
18:35.2
Hindi ako sigurado pero ang sabi ng lolo,
18:38.0
baka hukluban daw yun.
18:40.2
Nanglalason daw yun ang mga albularyo para walang makahadlang sa kanya.
18:46.7
Sa pagpapatuloy pa ng pagsasalaysay nito,
18:49.6
may pag-ibig na siya.
18:49.9
May pag-ibig na siya.
18:49.9
May pag-ibig na siya.
18:49.9
May pag-ibig na siya.
18:50.0
May pag-ibig na siya.
18:50.0
May pag-ibig na siya.
18:50.0
May pasyente umano ang lolo niya.
18:53.1
Dalawang buwan na ang nakalipas nun.
18:56.2
Ang sakit noon ay katulad na katulad sa kung anong sinapit ni Mangkiano.
19:02.1
Sinubukang itawas ng albularyo
19:04.1
na lamang hukluban ang may kagagawan
19:07.6
at nararamdaman din ito na tila kakilala niya rin.
19:14.3
Ginamot ni Mangkiano ang pasyente.
19:17.5
Gumaling umano ito.
19:18.5
Pero ilang araw lang ay nanghina umano si Mangkiano.
19:23.9
Tapos ay may mga sugat na unti-unting lumilitaw sa katawan nun.
19:30.3
Ilang araw lang daw mula noon ay naging katulad na ito ng sinapit ng pasyente.
19:38.4
Parang totoo at may punto ka dyan, Bal.
19:41.9
Hindi dinaan sa kulam dahil alam niyang hindi tatalabito sa lolo mo.
19:46.4
Sa halip ay gumamit ng isang takot.
19:48.5
Sa halip ay gumamit ng isang tao.
19:49.9
Binigyan ng sakit at lumipat ito sa lolo mo.
19:54.2
Pagpapaliwanag ni Lola Pasionon.
19:57.1
Marahil ay kabisado na ng salary ng kapabilidad ni Mangkiano.
20:02.0
Kung may galit ito,
20:03.9
hindi dinaan sa palipadhangin
20:05.8
dahil hindi talagang makakapasok ang kulam at barang sa lugar ng isang albularyo.
20:12.4
Kaya gumamit ng tao
20:13.6
para makapasok at ilipat ang sumpanon.
20:18.5
Nilinaw ng Lola ang lahat
20:20.5
kung bakit nagkaganito at bakit nagkaganon.
20:25.3
Hindi talaga gumaling yung pasyente
20:27.1
kung hindi nagatid lamang yun ng sumpa sa lugar.
20:32.5
At dahil nakalipat na,
20:35.1
yun na ang pagkaalis ng sumpa doon sa pasyente na yun.
20:39.7
Ang pamamaraang ito ay ginagawa sa sementeryo.
20:50.7
Napakahirap umano nitong alisin
20:52.4
dahil ang ginawang tulaya
20:54.9
ay isang bangkay noon.
20:57.5
Pagpantok at ginamit
21:01.2
Ito lang naman ang
21:02.1
nagmaniobra sa sumpa kaya
21:03.9
kung gagamutin ang isang tao na may tama
21:06.5
ng gulong sa patay,
21:08.9
mahabang proseso ang gagawin.
21:12.6
ng mga sinabi niya,
21:14.6
dapat ay napaaga para magawan
21:16.9
Gawa nang yung patay lang din
21:22.5
Gaganti ng gulong doon para
21:24.1
ibalik ang sumpa.
21:26.6
Ngayong naghihingalo na si Mangkiano
21:28.6
ay tila ba suntok
21:30.3
na lamang sa langit na kapag may nangyaring
21:34.7
Lahat ng pamamaraan para sa
21:36.1
panggapos at pagpako ay hindi uubra.
21:40.5
yun sa bangkay at hindi diretsyo
21:44.2
Kung kukomprontay naman nila ito,
21:46.9
malamang tatanggi yun
21:48.3
at hihingi ng ebidensya.
21:50.9
Kaya maituturing daw
21:52.5
ang pamamaraang itong
21:53.6
na isa sa mga may hirap na resolbahin
21:56.4
at ang may kaya lamang gumawa
21:58.8
ay yung may napakalalim
22:04.3
Sabihin na natin yung kaibigan nga
22:06.0
ng Tio Mubal pero
22:07.1
sasampalin lamang tayo sa kahihiyan
22:10.4
kapag kinong pronta
22:12.2
at paratangan yun.
22:15.1
Ano pong dapat gawin man
22:20.1
patay na ang lolo mo nun.
22:23.7
Pero doon na natin malalaman
22:25.4
kung sino ang salarin.
22:28.2
Sa araw ng lamay at libing
22:32.0
at ang labi ng lolo mo
22:37.1
Bantayan natin ang taong lalapit
22:38.8
na may kahinahinalang kilos.
22:41.7
Huwi ka ni Lola pa siya.
22:44.5
Nang marinig ito ni Val
22:47.9
kung bakit naman bubulungan
22:49.4
ang labi ng kanyang lolo.
22:55.4
kahit walang naiintindihan nun.
23:00.3
Ayon kasi kay Lola pa siya
23:01.9
bubulungan ang patay
23:04.3
para ilipat naman
23:05.8
sa kaanak ang sumpa.
23:08.5
Dahil kapag hindi yun
23:09.7
ginawa ng salarin
23:10.8
ay babalik sa kanya
23:12.5
ang sumpa na yon.
23:15.2
Kasunduan ito kung kaya
23:16.4
binasbasan kaagad ng demonyo
23:18.3
ang kahilingan niya.
23:20.6
Ganoon daw talaga
23:21.5
ang kaalamang itim.
23:24.7
particular na sa paghamak
23:31.7
Saka pa lamang umano
23:32.8
mawawalang bisa ang sumpa
23:34.4
kung ubus na ang malapit
23:36.8
sa buhay ng biktima.
23:39.9
Para umanong epidemya
23:41.1
itong sakit na to
23:45.3
Unang bulong ng salarinan
23:48.3
na pinaglalamayan
23:49.3
at ang huling bulong nito
23:51.6
ay sa araw na ng libing
23:53.0
o hindi naman kaya
23:54.7
pagkatapos ng libing.
23:57.3
Yun bang wala nang makakakita?
24:00.6
Hukay nito ang bangkay
24:01.8
at doon isasagawa
24:02.7
ang huling bulong.
24:04.5
Kaya dapat ay maging
24:05.9
mapagmatiyag umano.
24:08.3
Huwag umanong patapusin
24:12.6
ay doon lamang sa una.
24:17.5
pwedeng paratangan.
24:20.5
kumprontahin sa maraming tao
24:22.1
o sa madaling salita.
24:27.7
sa simpleng pangkontra
24:31.3
ang sariling kaalaman.
24:40.2
Hiilan lamang kasi
24:41.0
ang kanyang naiintindihan.
24:49.6
pumanaw si Mangkiano.
24:52.7
Nang marinig nila
24:54.8
kagad nagmungkahi
24:58.3
mananatili sa bahay
24:59.9
hanggang sa libing nito.
25:05.4
naganda si Tadeo.
25:08.2
ng ilang mga damit.
25:14.0
ng mga kaanak ni Val.
25:21.8
Na ilalarawan niya
25:23.9
nangyari kay Mangkiano.
25:27.8
ng ilan din naman
25:29.3
ang mga dumating.
25:31.9
alam yun ni Tadeo
25:40.2
sa mga nakikilamay.
25:43.8
ay walang ibang ginawa
25:48.6
walang nakakaalam
25:53.3
albularyong naroon
25:55.4
sa binabalak nilang gawin.
26:01.5
maalarma ang salarin.
26:05.1
ay may tikom na bibig.
26:07.0
May ibang malupit pa
26:08.9
na kapitbahay nyo.
26:13.6
ang mangyayaring lamay
26:16.4
na kailangang patagalin
26:25.4
kinaya ng medisina.
26:27.8
Mas kinilagyan pa
26:29.3
ay nangangamoy pa rin
26:30.4
umano ang pagkabulok
26:33.9
Sinaran na lamang
26:36.2
Ang tumitingin lamang
26:37.5
dito at nagbubukas
26:42.3
Magpaganon pa man
26:46.7
kay Lola pa siya.
26:48.8
May tiyak na silang
26:50.4
hindi naman ibig sabihin
26:53.3
ang puntirian nila.
26:56.6
bigyan ng simpatya
26:59.0
palalampasin noon.
27:03.7
ang may kahina-hinalang
27:08.1
na ang kinabukasan
27:20.1
sa pangalang Walter.
27:22.3
Hindi naman matanda.
27:26.3
ng pangangatawan.
27:35.6
at kung makatitig
27:40.4
asawa at mantakin
27:43.2
ito sa pamilya nila.
27:50.3
ang atensyon niya
28:01.4
na kasing libing.
28:04.1
Pagkatapos pa nga daw
28:06.5
may nagiinuman pa.
28:15.0
Si Lola pa siya noon
28:17.2
ay kalamado lamang
28:22.1
nasa pinakaharapan ito
28:24.7
at nagbabantay din.
28:28.1
Ilang saglit lang,
28:30.3
yung pamangki ni Val
28:33.0
na tingnan ng lolo niya.
28:42.6
Tutalay bata lang
28:48.3
ng kaanak nilang bata,
28:51.5
ang naglakas loob
28:52.7
na gustong tumingin
28:58.6
Binuksan ang kabaong.
29:00.7
Akala pa nila noon
29:11.2
titingnan pa niya
29:19.8
Mga kalahating oras
29:21.3
at sinita pa nga.
29:26.3
Si Lola pa siya noon
29:38.0
umanong tinawag nito
29:40.7
Tapos may binulong
29:52.0
ng hindi maganda.
29:54.2
Kaya noong pumuslit
29:55.9
at si Val sa likod
29:56.9
ay kaagad siyang sumunod.
30:00.9
at ang sabi nito.
30:08.4
Usisain mo yung bata.
30:13.4
Nang marinig ni Val,
30:14.6
ang sinabi ng Lola.
30:17.3
nagtanong kung bakit.
30:20.0
Ayon kay Lola pa siya.
30:22.9
ang dasal ng bata.
30:33.4
sa isang mambabarang
30:34.4
kapag nakahiling ito
30:38.4
kung sino ang kinakausap
30:44.6
sino bang mag-aakala nun?
30:50.2
Tapos na ang unang bulong
30:53.0
mapagbibintangan.
31:00.7
hindi daw si Walter ito.
31:03.1
Dahil nakikita niyang
31:05.3
kinakausap si Walter
31:08.5
Tinatanggap lamang nito
31:09.7
ang inaabot na tagay
31:19.2
ay hindi niya matukoy
31:31.7
Ang ibig sabihin lang
31:34.7
ang buong ang kanibal.
31:38.3
Ayon sa Lola pa siya,
31:40.4
napakahirap umano
31:41.4
kapag isiniwalat nila
31:42.5
doon ang nangyari.
31:44.6
Tiyak na magkakatulakan
31:46.0
lahat ng may karunungan
31:47.3
at posibleng mag-away.
31:50.8
kung ordinaryong tao
31:51.9
lamang na hanggang sutukan.
31:57.3
Sadyang napakadelikado
32:02.1
ang edad ng paslit
32:03.0
na pamangkin ni Val
32:03.9
ay nasa anim pa lamang.
32:06.5
Lalaki at ang pangalan nito
32:07.7
ay tago na lamang natin
32:09.7
sa pangalang Ariel.
32:12.9
Nagpapanggap lamang noon
32:14.4
parang wala lang.
32:17.2
sa magulang ni Ariel
32:18.2
na dadalhin niya umano
32:19.2
ang bata sa may likod.
32:21.6
Makikipaglaro lamang
32:25.0
Nakuha nga ang bata.
32:29.4
ng tinanong ni Lola pa siya.
32:33.2
sumilip sa bangkay?
32:35.2
Sino ang nagutos nito
32:36.8
at bakit dinasalan yon?
32:40.0
Ayon naman sa paslit,
32:42.2
hindi niya kilala.
32:44.4
Basta nasa bahay lamang
32:47.5
May lumapit umano
32:48.5
sa kanyang lalaki.
32:50.6
Dasalan umano mangkay
32:51.8
para maging masaya ito
32:55.3
Kapag hindi umano
32:56.8
ay mumultuhin siya nito.
32:59.5
Tsaka huwag umano
33:00.3
ipagsasabi sa magulang
33:03.5
Gawa ng magagalit
33:04.4
umano umultuhin siya.
33:07.8
hindi matatakot na bata
33:10.5
Malamang sa malamang
33:11.4
kahit labag sa loob
33:13.3
ay susundin yung sinabi
33:17.3
Dagdag pa ng paslit,
33:19.7
binigyan siya ng dasal.
33:22.6
Tatlong kombinasyon ito
33:24.8
ay kayang sambitin.
33:27.6
Huwag niyo na lamang
33:28.3
naisin pang marinig
33:29.3
dahil alam niyo na
33:33.6
Kaagad na pagtanto
33:35.4
na maaaring napaghandaan
33:37.4
na ng salary ng lahat.
33:40.1
Matagal nang planado ito
33:41.4
kaya napakadali na lamang
33:44.3
ang gawin ng akbang
33:48.1
Ang tanong ay sino yun?
33:52.4
ng mabigat na salita
33:55.7
Iniisa-isa niyang titigan
33:57.3
ng lahat ng mga may
33:58.4
karunungan na naroon.
34:01.3
Nakikita ni Tadeo
34:02.6
na parang gustong
34:05.2
pero nagdadalawang
34:12.2
sa ganoong sitwasyon.
34:14.3
Ipagpalagay na lamang
34:15.3
natin na bihasa kayo
34:16.6
napakahirap talaga
34:29.6
May mga sutil din
34:30.4
na ginagawang negosyo
34:33.5
At may iba pa diyan
34:34.4
na kayang-kaya rin
34:36.2
umanong mambarang.
34:40.6
eh hindi pa rin yun
34:41.8
masasabing pulido.
34:51.3
ang mga albularyo
34:53.7
maiiwasang may kalaban
34:56.9
Minsan kaibigan mo pa
35:04.0
ang ikalawang bulong.
35:07.6
kapag nabigo sila
35:17.4
Masasabi talaga natin
35:18.5
na sobrang hirap noon.
35:21.5
kinakailangan nila
35:22.4
ng tulong sa ibang
35:27.5
mapagkakatiwalaan
35:36.9
kapag nagkamali sila
35:44.2
ipit na ipit siya noon
35:49.0
sa napakadelikadong
35:52.0
Kahit na hindi niya
35:52.8
binabanggit sa kwento
35:54.1
kung titignan natin
35:58.3
alanganin din ito.
36:00.9
Kasama na kasi siya
36:03.9
at hindi na lamang
36:05.3
pinagtunan ng pansin
36:09.5
siya lang din naman
36:15.3
kaya nasabit na rin ito.
36:19.7
kung gaano kahigpit
36:21.9
si Bal noong lamay
36:23.0
ay mas pinaantig pa ito.
36:27.9
at patungong simbahan
36:29.2
pero ayon pa sa kanya
36:31.5
ay sobrang hirap umano
36:33.0
gawa ng kamag-anak
36:36.8
ang huling titingin
36:39.1
ay kamag-anak din.
36:42.8
naiisip na rin itong
36:44.0
katapusan na nilang lahat.
36:53.3
sa kanyang kaanak
36:57.4
ang mapagkakatiwalaan
37:01.3
umano ang mga ito
37:02.2
at sa kabutihang palad
37:04.2
ay nakipagtulungan.
37:07.4
Tatlo ang mga yon.
37:09.6
ay kapatid ni Bal na babae
37:11.1
habang ang dalawa
37:16.2
Hinaharangan nila noon
37:18.0
na pilit lumalapit
37:24.3
Nakiusap na walang
37:27.9
na hindi kaaya-aya
37:31.0
sa ganoong itsura.
37:34.3
daw ito ng respeto.
37:38.2
nalaman ang pagsisiwal
37:42.5
Kain na lamang din ito
37:43.4
dahil nakikita niyang
37:44.3
porsigidong bantayan ng labi.
37:47.1
Basta ang dinahilan lamang noon
37:49.5
kaaya-aya tignan.
37:54.8
nauuna silang lahat.
37:58.0
Sila ang nakabuntot
37:58.9
sa sasakyang Forlon.
38:01.5
Ang pinoproblema na lamang
38:03.1
ay sa huling hantungan.
38:05.5
Pero nakapaghanda na
38:06.6
ang napagsabihang
38:10.8
ay parang maiiyak
38:11.8
na ipinapagpapalak.
38:12.5
Ay nagdarasal niya noon
38:13.9
mahuli ng salarin.
38:17.9
ay iniisa-isa niya
38:20.6
Sa murang edad niya
38:22.2
ay pasimple siyang
38:23.1
lumalapit sa mga ito.
38:26.8
may umutos na lamang
38:29.7
Katulad na lamang
38:31.2
na pamangkin ni Bal
38:36.3
sa puntod na paglalagyan.
38:40.5
Ang kapatid ni Bal
38:43.8
mabibigat na mga salita
38:46.2
habang ang tiyo niya
38:48.9
makikipagsuntukan na.
38:51.8
Maliit lamang kasi
38:53.3
kaya nagsisiksikan
38:55.6
at dahil bitbit nilang
38:59.1
binantayan ng kabaong.
39:03.5
na wala nang titingin
39:06.8
ay diretsyo na ito
39:24.9
noon na isang lalaki.
39:38.9
kahit wala namang
39:39.6
salitang lumalabas.
39:53.0
itong isa pang tao.
40:06.8
sa paghihimnotismo.
40:18.8
ang kaanak ni Labal
40:24.1
sa huling sandali
40:28.5
Ayos na sa kanya.
40:31.3
makita ang labi noon.
40:38.6
na sa kasalukuyan
40:42.7
na yung nag-iiyak
40:52.4
Tinawag nito si Bala
41:38.5
pamilya ni Keano?
41:52.0
Ngayong alam ko na
42:09.6
Ang pangalan nito
42:14.3
Naging karibalito
42:16.5
noong kabataan pa.
42:21.6
itong si Mang Keano
42:24.1
ito kay lola pa siya.
42:29.8
na may karunungan
42:44.5
ni lola pa siya ito
42:45.7
kasama si Mang Keano
42:49.3
umano ang dalawa.
42:56.9
Doon ang nangyari.
42:59.8
lamang sa bangayan.
43:03.6
hindi niya inaasahan
43:13.4
kay Balang nangyari.
43:21.6
kung saan nakatira
43:24.1
at kilala niya rin ito.
43:39.6
gawa ng balibalit
43:40.5
ang isang hukluban
43:44.7
kung kilala ni Bal
43:46.7
yun ay mas kilala
43:52.3
nga itong karunungan.
43:56.9
kung napangunahan
44:00.6
nakapatay na pala
44:03.0
ng walang kasalanan.
44:10.8
napag-usapan nila
44:23.4
ang tahanan nito.
44:25.5
Palihim na lalagyan
44:26.6
ang apat na patpat
44:38.6
walang makikitang
45:02.3
pero ang tagaliwas
45:15.6
sa may sementeryo.
45:21.5
na may humahalungkat
45:25.3
sinauli yung tabunon.
45:30.5
Ito ay walang iba
45:31.4
kung hindi si Simo.
45:34.7
umano nangyari yon
45:39.6
Inaantay na lamang
45:40.9
nila ang magiging
45:46.8
biglang napabisita
45:56.6
ang nakikita niya
46:07.9
kagadang pakay nito.
46:11.3
na tanggalin na daw
46:12.8
na kumapit sa kanya.
46:22.8
Walang makakapagpagaling
46:25.8
napagaling si Keano eh.
46:27.7
Magdusa kang animal ka.
46:31.8
ang pagkamatay mo.
46:34.6
Umalis si Simu noon.
46:43.5
ang pagpapasalamat
46:44.6
dahil kung hindi daw
46:46.0
dahil sa Lola pa siya
46:48.5
ubos na ang kanilang
46:53.7
ang pasalamatan mo.
46:55.7
Itong pangit na ito
46:56.5
ang pasalamatan mo
46:57.3
dahil sa kakulitan niya.
47:03.6
Ang init ng panahon.
47:07.7
nakabuntot sa akin eh.
47:11.3
ang sinabi mo, Lola.
47:13.0
Nagmukha akong bayani
47:14.0
pero may pahabol ka pa.
47:16.2
Kau naman yung huling
47:18.1
Kau magligpit dun.
47:19.6
Para kang senyora.
47:27.4
Hayaan mo na lang
47:30.9
nakasanayan na maglola.
47:44.9
Konting kaalaman.
47:59.9
dahil nais ko din
48:09.1
si Simo na bulungan
48:12.2
gagawin niya yun.
48:14.0
Hindi yun titigil
48:20.5
ang ikalawang bulong?
48:23.7
nakatalaga-talaga
48:30.6
magsasagawa na naman
48:35.9
uli ang mambabarang
48:44.8
na may basbas na ulit.
48:54.5
na ang kasunod nito
49:04.1
na ang buhay niya
49:11.5
Kapag bumulong siya
49:13.6
ang sumpa na yun,
49:26.1
Lilinawin ko lang
49:27.0
na kapag karunungan
49:30.7
napaka makamandag
49:33.3
Walang imposible,
49:34.9
basta may basbas lang.
49:37.0
Pero yung basbas na yun,
49:40.0
o di kaya nilagyan
49:45.1
papahinain ni Lola Pasha
49:49.0
tumalabang pagbaliktad
49:56.4
Hindi mamamalayang
49:59.0
sa kanyang paligid.
50:02.4
yung pagpapaliwanag
50:07.1
sa ganitong usapin.
50:08.9
Ano nga bang aral
50:17.5
Maging mapagmatiyag.
50:20.6
ng ganito kong aral
50:26.6
pairali ng tensyon
50:28.7
pinairal ang tensyon
50:29.8
ay hindi na makakapag-isip
50:36.5
ang isang problema.
50:42.1
ang pagiging may nahon.
50:46.3
huwag magtitiwala
50:48.0
lalo na sa mga taong
50:50.3
hindi nyo kilala.
50:54.4
ang bagong natuklasan
50:58.9
Dati pa naman itong umiiral.
51:02.2
wala lang nakakapagbahagi.
51:05.4
aakalaing pwede pala,
51:10.1
pero nakakakilabot
51:14.8
ang nasa sitwasyon.
