Paano Alagaan ang Kidneys Pag May Diabetes. By Doc Liza Ramoso-Ong
00:42.4
Kaya lang, sa ibang tao, yung may type 1 diabetes, wala silang insulin.
00:49.6
So, hindi makapasok sa selyula.
00:51.2
At yung karamihan naman, yung tiyatawag na type 2 diabetes,
00:55.3
eh, kulang yung kanilang insulin or hindi magamit mabuti, hindi efficient,
01:01.6
hindi mahusay ang paggamit ng insulin.
01:04.3
Kaya nagkakaroon ng diabetes.
01:06.9
Pag sinabing diabetes type 1, ito yung mga sintomas na ihi ng ihi,
01:12.7
laging gutom, laging uhaw, namamayat, mahina, may kasamang pagsusoka at nahihilo.
01:19.1
Yun namang diabetes type 2, ang nararamdaman naman, ihi ng ihi, uhaw na uhaw,
01:25.3
gutom, namamayat, mahina, dry at makati yung balat, malumalabo, madalas ang paningin.
01:32.3
Pabago-bago yung kanilang paningin, tusok-tusok o manhid doon sa kanilang mga kamay at paa,
01:38.3
laging pagod, tsaka bakit lagi nagkakaroon ng infeksyon.
01:42.3
So, yun yung pagkakaiba nung dalawa.
01:45.3
Pero, syempre, pareho naman halos yung kanilang mga nararamdaman, uhaw, paningin.
01:52.3
So, ibig sabihin, naaapektuhan.
01:55.3
Nang diabetes, ang mga organo ng isang tao.
01:59.3
So, may sexual problems, laging may infeksyon, lalo na sa babae.
02:05.3
Yan, tsaka talagang mamamayat sila.
02:09.3
Kailangan yung mga diabetic, itong mga paalala natin sa mga may diabetes na.
02:14.3
So, ang kailangan, makapag-test ng dalawa o tatlong beses maghapon ang isang may diabetes.
02:22.3
So, marami na hong mga pang-test na nabibili ngayon.
02:25.3
May strips, tsaka merong mga ginagamit na maliit na aparato.
02:30.3
Ano ba yung dapat na fasting blood sugar ng isang normal na tao?
02:36.3
Kailangan, pag nag-test ka, 70 to 100.
02:41.3
At, kung tapos ng kumain e na-test ka, ang makukuha dapat ay 70 to 140 milligrams per deciliter.
02:50.3
Pero, kapag medyo tumataas na doon sa sinabi nating mga values,
02:56.3
eh, baka nagsisimula nang tumaas ang inyong blood sugar.
03:00.3
May tinatawag tayong mga pre-diabetes.
03:03.3
So, ang nakuha nila pag-fasting, 101 to 125 milligrams per deciliter.
03:09.3
At, pagkatapos kumain, kung doon naman chinik, eh, 141 to 200.
03:15.3
Eh, di ba dapat hanggang 140 lang?
03:17.3
At doon sa mga diabetic na,
03:19.3
pag-fasting, dapat mga 125 milligrams per deciliter ang nakuha.
03:25.3
At, pagkatapos kumain, dapat hanggang 200 milligrams per deciliter lang.
03:31.3
Pero, ang problem, pag tumataas na dyan, eh, kailangan yung gamot natin i-a-adjust na natin.
03:39.3
At, meron tayong mga paalala doon sa mga diabetic.
03:43.3
So, yun yung i-discuss natin.
03:45.3
Hindi lang diabetic ang kailangan nakakaalam nito.
03:48.3
Kailangan yung mga kasama sa bahay, pamilya, at kaopisina.
03:53.3
Kasi, sila yung makakakita ng mga komplikasyon sa iyo,
03:58.3
or baka biglang may mangyari sa iyo.
04:00.3
Halimbawa, paalala sa pagkain.
04:03.3
Sa mga diabetic, kailangan parehong oras ng pagkain at snacks araw-araw.
04:10.3
At, parehong dami din.
04:12.3
Huwag ho kayong magpapakagutong.
04:14.3
Kapag gusto nyo naman mag-exercise, eh,
04:16.3
gusto nyo naman mag-exercise.
04:19.3
Halimbawa, gusto ninyong mag-ehersisyo ng higit sa isang oras, eh,
04:24.3
kailangan kumain kayo ng snack.
04:29.3
Halimbawa, ano ba yung example ng snack?
04:32.3
Isang prutas, half cup of juice, o isang tinapay.
04:37.3
Tapos, after exercise, ha,
04:39.3
pag more than one hour yung exercise nyo,
04:42.3
mag-blood glucose test kayo after the exercise.
04:46.3
Pagdating sa gamot, ang paalala ko sa mga may diabetes,
04:50.3
kapag ang tableta o insulin ninyo ay hindi makuha yung dapat na level o normal sa inyo,
04:59.3
eh, bumalik ho kayo sa inyong endocrinologist o yung doktor na nag-reseta.
05:03.3
Kasi, ia-adjust yung tableta, yung dosage ng inyong tableta,
05:08.3
or ng inyong insulin.
05:11.3
Ah, kasi, at saka,
05:14.3
kailangan nyo rin mag-test,
05:17.3
diba sabi ko nga, at least two to three times a day,
05:20.3
pag meron kayong nararamdaman kakaiba.
05:23.3
Kung bigla kayong nagutom,
05:25.3
or sobra yung kinain nyo,
05:27.3
may sakit kayo nung mga panahon na yun,
05:30.3
very stressed kayo sa panahon na yun,
05:33.3
dapat mas madalas yung pagtetest natin.
05:36.3
Kasi, baka tumataas na,
05:39.3
or sobrang bumababa ang inyong blood sugar.
05:42.3
Delikado po iyon.
05:44.3
Meron tayong tinatawag na high blood glucose,
05:47.3
o yung hyperglycemia.
05:50.3
May mga sintomas ho yan.
05:52.3
Halimbawa, masakit ang ulo,
05:56.3
lumabo ang paningin,
06:02.3
kakaibang amoy doon sa kanilang hininga,
06:05.3
masakit ang tiyan.
06:07.3
Ah, yung sinasabi ko, yung kakaibang amoy,
06:10.3
parang pair yung kanilang hininga.
06:13.3
Basta mapapansin nyo, kakaiba.
06:16.3
At kapag nagtest, nakita.
06:19.3
Halimbawa, 240 to 350,
06:22.3
tawag na kayo sa doktor ninyo,
06:24.3
magpapa-adjust kayo ng inyong gamot.
06:27.3
Pero kapag nagpasa ng 500 mg per deciliter,
06:31.3
punta na kayo sa emergency room.
06:36.3
Meron din tinatawag na mababang blood glucose,
06:39.3
low blood glucose, or hypoglycemia.
06:42.3
Maraming nangyayari ito.
06:45.3
limbawa, meron kayong kasabay kumakain,
06:49.3
lalo na yung mga kasama sa bahay,
06:51.3
dapat alam nyo itong mga sintomas na ito.
06:54.3
Ba, parang nanginginig,
07:01.3
ah, confused na siya.
07:03.3
Actually, hindi na kayo kakilala.
07:05.3
Parang blanco na siya,
07:07.3
iba na yung pagdilat ng mata niya,
07:10.3
o kaya minsan hilong-hilo siya.
07:12.3
Alamin nyo, kung yung tao ay diabetic,
07:15.3
baka naman nag-hypoglycemia na siya.
07:18.3
Kasi, baka konti ang kinain,
07:21.3
sa ating mga diabetic ha,
07:23.3
or hindi pa kayo nakakakain,
07:25.3
masyado kayong matagal nag-ehersisyo,
07:28.3
kaya na-confuse kayo,
07:29.3
pawis, antok, lutang, kabado,
07:32.3
maputla, nginig, pagod, mahina, malabo paningin,
07:36.3
biglang tuyong-tuyo yung bibig, sumakit ang ulo,
07:40.3
So, pag gano'n, nakita nyo na yung sintomas na yun.
07:43.3
Ito yung mga pwede nyong kainin.
07:45.3
Half cup ng fruit juice,
07:47.3
kuha kayo sa ref, ipainom agad.
07:49.3
Or one-third can ng regular soft drinks.
07:53.3
Pwede din isang cup ng skim milk.
07:56.3
Kung may pasas kayo sa ref,
07:58.3
pwede rin pakain sa kanila.
08:00.3
Kung may crackers,
08:02.3
mga tatlo hanggang anim na piraso,
08:06.3
ah, half sandwich,
08:08.3
or apat na kutsaritang asukal,
08:10.3
kung talagang walang-wala.
08:12.3
Yun po yung mga first na pwede nyong gawin.
08:18.3
So, pag nakita nyo yun.
08:20.3
At doon sa mga diabetic,
08:22.3
ito po ang paalala ko sa inyo
08:24.3
para humaba ang buhay ninyo
08:26.3
at mas gumanda yung inyong life.
08:29.3
Ah, pag diabetic kasi,
08:31.3
nagkakaroon ng problema sa bibig,
08:34.3
nagkakaroon usually ng
08:40.3
So, problem dito, gingivitis,
08:45.3
namamaga yung kanilang gilagid,
08:49.3
Dry na dry yung kanilang mouth.
08:53.3
parang laging may impeksyon,
08:55.3
o puti-puti doon sa kanilang,
08:57.3
mga singaw-singaw doon sa kanilang mouth,
09:00.3
laging may sugat na ayaw gumaling,
09:05.3
may nana, may bad breath,
09:07.3
masakit ang ipin pag ikinagat.
09:09.3
Lalo na kapag nakakagat ng malamig
09:12.3
So, pag ganun ho,
09:13.3
magbisita tayo sa ating dentista.
09:15.3
Pag tayo ay diabetic,
09:17.3
bisitahin ang ating dentista
09:21.3
para malunasan itong mga
09:25.3
Tapos, ang mga diabetic
09:27.3
laging may problema sa mata.
09:29.3
Kaya, kailangan meron ho kayong isang
09:32.3
or doktor sa mata.
09:33.3
Kasi, ang problem,
09:34.3
ng mga diabetiko,
09:36.3
nagkakaroon sila ng diabetic retinopathy,
09:40.3
tsaka may glaucoma.
09:42.3
Ang may diabetic retinopathy,
09:44.3
malabo yung mata.
09:46.3
O kaya, parang may maiitim na nagpo-float
09:48.3
pag nakatingin kayo sa malayo.
09:50.3
Parang may dark area
09:52.3
kayong hindi makita
09:56.3
Hindi kayo makakita dito sa gilid.
09:58.3
Malabo ang paningin sa gabi.
10:00.3
Hindi na kayo makabasa.
10:02.3
Bakit parang liku-liko?
10:04.3
So, punta tayo agad sa ating
10:08.3
Pag sinabi namang nagkaroon ng catarata,
10:10.3
parang may belo, may ulap, malabo.
10:12.3
Tapos, palit kayo ng palit
10:14.3
ng grado ng salamin nyo.
10:16.3
Kasi, hirap kayong magbasa.
10:18.3
Tapos, silaw kayo sa mga study lam.
10:20.3
Tapos, yung kulay, hindi matingkad
10:22.3
yung kulay. Parang, halimbawa,
10:24.3
dapat red. Parang, bakit
10:26.3
ano siya, malabu-labo.
10:28.3
Pag glaucoma, emergency
10:30.3
ho yan. Lalabo ang
10:32.3
paningin nyo. Palit kayo ng palit
10:34.3
ng salamin. At hindi kayo
10:36.3
makakita sa gabi. So,
10:38.3
konsulta sa doktor sa mata
10:40.3
o ophthalmologist po. Dapat meron na kayong
10:44.3
Alagaan din ang inyong paa.
10:48.3
Kasi, problema ng mga
10:50.3
diabetiko ang kanilang
10:52.3
paa. Matagal gumaling yung mga
10:54.3
sugat. Malamig yung paa nila.
10:56.3
Walang pakiramdam. At saka,
10:58.3
gagamitan nyo ng lotion kasi very dry
11:00.3
yung skin ng mga diabetic.
11:02.3
Johnson's Baby Lotion,
11:04.3
ilagay nyo lang po palagi
11:06.3
para hindi lalong kumate.
11:08.3
At saka, syempre, kailangan
11:10.3
yung mga medyas natin. Huwag masyadong
11:14.3
Sapatos, kailangan sarado
11:16.3
para hindi masusugatan.
11:18.3
Kasi, pag natapa ka na sipa,
11:22.3
ang inyong mga sugat. So, hindi po
11:24.3
advisable yung mga tsinelas.
11:26.3
Kasi, baka madisgrasya yung
11:30.3
So, alagaan ang inyong
11:34.3
kapag may sugat na ayaw
11:36.3
gumaling. At saka, laging
11:38.3
malamig. Walang pakiramdam.
11:40.3
Lagyan lagi din ng,
11:42.3
sabi ko nga, lotion.
11:44.3
Yung insulin shots kasi,
11:46.3
pumunta muna tayo doon sa mga
11:48.3
nag-i-insulin na diabetic.
11:50.3
Usually, doon sa mga caregiver
11:52.3
nila, sa tiyanya nil
11:54.3
ini-inject kasi malambot
11:56.3
dyan. Pero, malayo na mga
11:58.3
2 inches doon sa puso.
12:00.3
Pwedeng bagubaguhin
12:02.3
yung doon sa lugar na yon.
12:04.3
Pero, within the same area,
12:06.3
site rotation ang tawag doon.
12:08.3
Pwede din sa upper arm or bra. So,
12:10.3
dito sa bandang labas. Pag dito
12:12.3
naman, sa bandang pwitan,
12:14.3
doon sa may bandang puwet, pwede yan.
12:16.3
Pag sa hita naman, dito sa harapan
12:18.3
or sa gilid na palabas
12:20.3
doon sa harap. Hindi yung gilid na
12:24.3
within the same area, pero
12:26.3
mabilis talaga ma-absorb doon sa tiyan.
12:28.3
Pero, tanongin nyo doon sa endocrinologist
12:34.3
mag-i-inject ng inyong insulin.
12:36.3
Ngayon, paano pa babagalin
12:38.3
ang kidney disease
12:44.3
normal palagi ang level
12:46.3
ng blood glucose nyo kapag nag-check kayo.
12:48.3
At, syempre, magbablood test
12:50.3
din kayo every 6 months.
12:54.3
creatinine clearance doon sa inyong
12:56.3
ihi, tsaka albumin excretion
12:58.3
doon sa inyong ihi. Ipacheck
13:00.3
lagi ang mata. Kasi, kapag
13:02.3
naghihina na yung inyong
13:04.3
mata or may problem na sa mata,
13:06.3
maaaring susunod na rin
13:10.3
kidneys. Tapos, iko-control
13:12.3
ang blood pressure para
13:14.3
hindi masira yung kidneys. So, meron
13:16.3
mga gamot na binibigay sa mga diabetic.
13:18.3
Yung mga ACE inhibitor, yung mga
13:20.3
PRIL, nag-i-end sa PRIL.
13:22.3
Tapos, konti yung mga protein
13:24.3
ang kinakain, yung mga karne.
13:26.3
So, mas gusto natin yung mga
13:28.3
gulay na lang ang
13:34.3
din ang nerves ng ating mga
13:36.3
diabetic. So, may nerve damage
13:38.3
sa kamay at saka sa
13:42.3
nararamdaman nila? Malamig
13:44.3
ang kamay at paa. Minsan,
13:46.3
parang mainit. Minsan, parang
13:48.3
may tusok-tusok, masakit,
13:50.3
parang nakokoriente,
13:52.3
parang tinutusok ng karayong.
13:56.3
manhid, pwede ko tayo mag-consult
13:58.3
sa neurologist. Sila naman yung mga
14:02.3
Pagdating naman sa
14:06.3
mag-asawa, eh kasi nga ang problem
14:08.3
naa-affect din yun eh
14:12.3
mag-asawa. So, kapag
14:16.3
pag-usapan, may paraan
14:18.3
ho sa mga lalaki.
14:20.3
Pumunta ho tayo sa ating neurologist.
14:24.3
pa-check up. At dun din sa mga babae
14:26.3
kasi pag babae, madalas magkaroon ng
14:28.3
yeast infection, tsaka vaginal
14:30.3
dryness. So, kailangan ng OBGYN.
14:34.3
usually kasi laging pagod, may
14:38.3
diabetes, at walang
14:40.3
pakiramdam sa ari, lalo na dun
14:42.3
sa mga kalalakihan. So, ang problem,
14:44.3
impotence. So, pag-usapan, may
14:46.3
paraan. Kaya, kung kayo pinapupunta dun sa
14:48.3
inyong OB, tsaka dun sa inyong
14:50.3
urologist. So, tuturuan
14:52.3
kayo ng mga paraan na,
14:56.3
hindi mahihirapan yung
14:58.3
yung pagtatalik ng mag-asawa.
15:00.3
Mapunta naman tayo
15:02.3
sa skin care. Kasi,
15:04.3
ang problem nga dun sa ating
15:08.3
eh, lagi may impeksyon, pigsa,
15:10.3
fungal sa singit, tsaka sa paa.
15:14.3
pag may pigsa, may
15:16.3
fungal, kailangan lagyan
15:18.3
ng alcohol. Pag fungal, yung mga
15:20.3
anti-fungal cream. Pero sabi ko
15:22.3
nga, kailangan lagay ng lagay ng
15:24.3
lotion sa buong katawan. Para
15:26.3
hindi kayo kamot ng kamot, hindi magsusugat.
15:30.3
yan ang mga paalala natin
15:32.3
dun sa mga diabetic
15:34.3
at dun sa mga nag-aalaga
15:36.3
ng may diabetes. Or kung meron kayong kilalang
15:38.3
diabetic nangyari yun.
15:40.3
Maraming salamat po.
