00:45.8
Kaya alamin natin kung bakit at may makakausap din tayong eksperto tungkol sa nakamamatay na sakit.
00:54.7
Sa San Lazaro Hospital sa Maynila, Dumirecho,
00:58.0
ang senior citizen at residente ng Paraguay,
01:00.0
asay na si Roberto para magpaturok ng rabies vaccine.
01:03.8
Yung pusa namin sa bahay, naapakan ko.
01:09.2
Parang kinagat ako.
01:14.8
Kasi yung wife ko natakot.
01:19.0
Nakita niya kasi sa YouTube na may namatay.
01:22.3
Pusang bahay lang sa ano.
01:24.4
Pero minsan lumalabas.
01:26.4
Si Eric naman mula sa San Juan,
01:28.6
hindi na muna pinagagala ang mga alagang aso habang wala pang bakuna.
01:33.1
Noong last year, napabalit noong March, nag-expire.
01:38.2
Pinagagala ko yan. Ano yung hawak-hawak ko?
01:40.9
Pinadudumi ko at pinagigingil.
01:45.8
Kasama na natin ngayon si Dr. Jeric Luigi de Villa,
01:49.5
na siyang animal bite and rabies coordinator ng San Lazaro Hospital.
01:53.9
Doc, first question,
01:54.9
bakit ba dito sa San Lazaro Hospital nagpupunta yung mga nakakagat,
01:58.6
yung mga alagang hayop?
02:00.4
Ang San Lazaro Hospital is the country's national referral center
02:03.9
for infectious diseases and tropical medicine.
02:06.5
So primarily kami yung referral hospital na tumatanggap sa mga sakit na nakakahawa ang nature
02:13.0
or yung infectious diseases, yung tinatawag mga sakit na nakakahawa.
02:18.0
At isa doon yung rabies.
02:19.6
So kasali sa rabies at saka mga nakakahawang sakit ay ang mga kagat ng hayop.
02:25.9
Ano po bang mga hayop ang kayang magdala
02:30.2
Ang rabies ay napapasa galing sa mga mammals.
02:34.3
So primarily ang pinakamarami pa rin ay ang aso,
02:37.6
pusa, pero pwede rin siyang makuha sa mga monkeys
02:40.5
at sa iba pang mga mammals.
02:42.7
Pero dapat tandaan na yung mga rats, rodents, mga rabbits,
02:48.1
wala naman silang rabies.
02:49.1
Saan nakukuha ng mga hayop, whether stray or alaga, yung rabies virus?
02:55.1
Ang rabies virus ay nakukuha,
02:57.1
galing sa ibang hayop na meron din, na infected na rin ng rabies virus.
03:02.5
So kaya mas delikado kung ang ating mga alagang hayop ay gala
03:07.4
o yung umiikot lamang sa community
03:09.6
kasi yun yung nagiging chance na maka-encounter sila
03:13.0
ng mga hayop na infected na.
03:15.1
So makikipag-away sila or makikipagkagatan sila doon sa mga hayop na may infected na.
03:21.7
That way napapasa sa kanila yung infection.
03:25.5
Tapos pag-uwi nila sa bahay,
03:27.1
pagbalik nila sa kanilang mga bahay,
03:29.8
doon nila mapapasa naman kung sakali sa mga kasama nila sa bahay.
03:33.9
Commonly sa mga forestry na areas,
03:37.6
sa mga magugubat,
03:41.0
yun yung mga chances na mas magkaroon ng rabies infection,
03:45.8
makukuha ng rabies virus.
03:47.4
Dahil din siguro sa maraming iba pang hayop na doon din.
03:50.0
Ang pangalawang common din sa gubat ay yung mga bats,
03:55.2
Kaya sila rin ay nagiging isang transmitter ng virus
03:58.7
galing sa kanila papunta sa mga ibang hayop.
04:01.6
Dok, bakit naman through kagat and kalmot,
04:04.1
karaniwang naipapasa yung rabies virus from the animal to the person?
04:08.9
Kung yung hayop ay may rabies infection na,
04:12.5
nilalabas niya yung virus sa laway.
04:14.7
So kapag kumagat siya ng iba or kumalmot siya ng ibang tao,
04:18.8
doon niya mapapasa or maipapasa yung rabies virus sa pamamagitan ng bumuka,
04:25.2
yung skin ng tao, nakakagat siya, or yung mucous membrane,
04:30.8
kasabay ng pagbuka noon ay yung pagpasok ng laway na mayroon ng rabies virus.
04:35.6
Dok, yun naman mahilig makipaglaro sa mga alaga nilang hayop
04:39.1
o kahit sa stray dogs,
04:40.4
pagka dinidilaan sila, cause for alarm din ba yun?
04:43.5
Kung intact naman yung skin, ibig sabihin wala kang sugat at maayos yung balat,
04:51.2
kahit lawayan to ng hayop, hindi naman kailangang magpabakuna.
04:54.6
Mag-obserbahan lamang kung okay pa rin yung hayop.
04:58.0
Pero kung may sugat ka, may open wound ka, tapos nadilaan ng hayop,
05:02.8
o ng aso, alagang aso o pusa, kakailangan yung magpabakuna.
05:06.6
Kailangan talagang magpabakuna for rabies kasi alam natin na itong virus na to ay makakakos ng pagkamatay 100%.
05:14.2
Bakit po ganun ang nature ng virus?
05:17.0
Kasi ang rabies virus, kahit saan siya magmula sa katawan, ito ay pupunta sa utak.
05:23.9
Wala ka pang nararamdaman na kahit na anong simptomas, aakyat yung virus, kahit saang party ka man makagat,
05:29.2
ang talagang target niya ay makarating sa utak.
05:31.8
So pagpunta niya sa utak, saka magkakaroon ng simptomas yung pasyente, lalagnatin,
05:39.5
masakit yung sugat kung saan ka nakagat,
05:42.1
tapos saka ka magpapakita ng mga simptomas na takot sa hangin, takot sa tubig.
05:46.6
Unfortunately, kapag nagkaroon ka na ng mga simptomas na yun,
05:49.8
ibig sabihin infected na ang utak, wala nang magagawa, kundi sigurado na yun.
05:53.9
Ito na yung kamatayan ng pasyente.
05:55.7
Bakit naman po takot sa hangin at sa tubig yung mga nagkakaroon ng rabies?
06:00.5
Kasi ibig sabihin yung daluyan ng tubig at sa anong hangin ay infected na.
06:06.7
So kapag uminom o may na-trigger, may dadaan doon na either hangin o kaya tubig, namamaga ito.
06:12.4
Laryngeal spasm na tinatawag.
06:14.4
So parang isa siyang simptomas na nasa utak na talaga yung infection.
06:18.6
Ang nagiging normal na reaction na dahil doon sa infection is,
06:23.9
namamaga yung mga daanan na yun, kaya hindi na matanggap ng katawan yung pagpasok ng hangin at saka tubig.
06:29.9
Ma-attempt nila na uminom o kaya kapag pinapipain sila talagang makikita mo na
06:35.1
magkakaroon ng ibang bodily reactions like nanginginig sila, na naluluwa yung tubig, natatapon.
06:41.3
Hindi talaga siya tatanggap yung papasok ng katawan.
06:43.8
Dok, tumatagal po ba sa katawan ng tao yung rabies virus?
06:48.0
Ang average na incubation period, ibig sabihin yun yung panahon simula sa nakagat ka hanggang sa magkaroon ka ng
06:53.9
simptomas ay 30 to 90 days. Ibig sabihin isang buwan hanggang tatlong buwan bago maaaring magpakita ng simptomas yung pasyente.
07:02.6
Ang importante, yun din yung time na i-efecto ang mga bakuna natin.
07:08.2
So kailangan, yun ang pinakahuling time na pwede umefecto yung mga bakuna.
07:12.7
So ibig sabihin, kapag nakagat, magpabakuna ka agad.
07:16.9
Kasi kapag nagkaroon ka na nga ng mga simptomas na takot ka sa hangin, takot ka sa tubig, hindi na i-efecto yung mga bakuna at mga gamot na meron tayo.
07:23.9
Pareho din ang simptomas ng sa tao, nagwawala, naglalaway, nangangagat ng lahat ng nakakasalubong, yun din ang typical na presentation sa mga hayop.
07:34.9
Dok, meron lang tayong questions from our netizens.
07:38.9
Ano po ang payo ninyo sa mga mahilig magampon ng mga aso at pusa? Galing yan kay Maymay Ladaran.
07:45.9
Dahil nga itong mga aso or pusa na ito ay dating gala, so hindi natin alam kung ano ang kanilang status sa vaccination.
07:52.9
So, importante na observahan muna sila sa loob ng isa or dalawang linggo bago sila ang punin, tapos pabakunahan.
08:00.9
Another question, Dok, galing naman kay Nicole Bunda. Anong nagkocontribute sa maraming bilang ng animal bite cases recently?
08:09.9
Una, dahil marami na tayong alaga. Kumbaga, uso na ang mag-alaga ng aso at pusa at kasama ng pag-aalaga nito, hindi talaga natin maiiwasan na ikaw ay makagat o kaya makalmot kahit ng ating mga alagang pusa.
08:21.9
Siyempre, meron din silang mga temper na tinatawag. May mood din yung ating mga alagang hayop. Pero, isa sa malaking factor na nakaka-aggravate siguro ng kanilang panganggat o pangangalmot is yung sobrang init ng panahon ngayon.
08:35.9
Kung tayo ay naiinitan, naiinitan din yung ating mga alagang aso or pusa. So, mas irritable sila. Konting paglikot o paggalaw lang sa kanila talagang nangangagat o nangangalmot din sila kahit alaga naman natin sila.
08:47.9
At bago tayo magtapos, hepo!
08:51.9
Ito ang mga pabaon namin sa inyong TTG o Tip to Go.
08:55.9
Taon-taon nating pabakunahan ng ating mga alagang hayop sa rabies. Libre yan makukuha sa ating local health centers.
09:02.9
Tayo naman, iwasan nating magpakagat sa mga alagang hayop o sa stray animals. Pero, kung makagat, siguruhin na mahuhugasan nito ng tubig at ng sabon at tumungo tayo sa pinakamalapit na health center para mabakunahan.
09:20.9
Or may topics kayong gustong pagbasatan?
09:22.9
Comment down below at share nyo na itong video para mapakinabangan ng inyong mga kakilala at kapamilya.
09:31.9
Hanggang sa susunod, huwag mag-OMG dahil basta health at wellness mo, sagot ka ng OMD.
09:50.9
Thank you for watching!
10:01.9
Thank you for watching!
