Mga Sakit Sa Mata at Lunas Nito. - By Doc Liza Ramoso-Ong
00:46.7
Napaka-importante.
00:48.5
Dahil kailangan maaga pa lang nalalaman na natin ang sakit sa pag-edad.
00:53.5
Katulad ang age-related macular.
00:55.4
Hair degeneration, glaucoma, catarata, retinopathy dahil sa diabetes, at mga paglabo ng mata.
01:03.6
Lahat ho yan may kagamutan kung maaga natin magagamot.
01:08.6
Gusto natin makapasyal pa sila at magawa pa nila ang mga gawain nila.
01:13.1
At higit sa lahat, ay maging kapakipakinabang pa sila.
01:18.8
Ang unang problema ng ating mga senior citizen,
01:23.3
o kaya pagtungtong natin sa edad 40, ay medyo lumalabo na ang ating mata.
01:30.1
Ito po yung pinaka-common na problema.
01:33.7
Malalaman nyo po na lumalabo na yung inyong mata kapag sumasakit na yung mata nyo.
01:40.7
Pag matagal may binabasa, nananahi, medyo sumasakit dito sa ulo, dun sa bandang noo.
01:47.1
Tapos yung mga malalapit na pagbabasa, pananahi, medyo hirap na kayo.
01:54.1
Actually, nalaman ko na lumalabo na yung mata ko nung edad 40.
01:58.8
Kasi dati, kaya ko pang magsuot ng sinulid dun sa aking karayom.
02:05.0
Aba, napansin ko, hindi na siya mushoot.
02:08.0
So, sign na huyo na kailangan na nating magpagamot at alamin ang grado ng ating mata.
02:14.8
Baka kailangan na nating magsalamin.
02:16.7
Tsaka makikita nyo, yung tayo mismo o yung magulang natin, nakakunot na yung noo.
02:23.3
Pag nagbabasa o minsan, kailangan ilayo.
02:26.1
So, ang tawag doon yung presbyopia, no?
02:28.7
Yan yung medyo lumalabo na yung ating mata at kailangan na yung nagsasalamin na tayo.
02:35.3
Maraming klase ng salamin, ipapaliwanag na lang huyan ng doktor ninyo sa mata.
02:41.7
Ngayon, ang isa pang problema ng pag-edad ay yung tinatawag na katarata.
02:48.9
Ang katarata, parang may ulap.
02:51.6
At napakarami ho magkakaroon ng katarata.
02:56.0
Huwag ho kayong mag-alala.
02:57.6
Malaki ang nagagastos ng ating gobyerno sa mga insurance dahil lumalabo ang mata at nagkakaroon ng katarata.
03:07.9
Huwag kayong matatakot kasi successful na ho ang operasyon ngayon sa katarata.
03:12.7
Hindi kailangang magmadali kung kailan ipapa-opera ang katarata.
03:19.2
Nakakapaghintay yun.
03:20.5
Kailangan pag-usapan niyo mabuti ng inyong doktor kung kailan kayong magpapa-opera ng katarata.
03:29.5
Hindi kailangang hinog o hindi pahinog na pag-uusapan ho yun at huwag kayong magmamadali sa pag-desisyon.
03:39.5
Ito ho ay yung normal lens.
03:42.0
Tapos pag nagkakaroon ng katarata risk factor, maaaring dating nanigarilyo, diabetes o lagi nasa arawan.
03:50.1
Paano nyo malalaman na kayo may katarata?
03:53.7
Nagkakaroon ho ng parang ulap sa inyong paningin.
03:57.1
Tapos nag-iba yung kulay, parang maglelesen.
04:01.3
Tapos sa gabi, mas hirap na kayong makaaninag.
04:04.4
Pag madilim na minsan, nagdodoble yung paningin.
04:07.2
Tsaka magtataka kayo, palit kayo ng palit ng inyong salamin.
04:11.9
Ano ho ang mga treatment sa katarata?
04:14.7
Sabi ko naman, ibabaga yung salamin, yung grado ng salamin.
04:20.1
At maganda na ho ang outcome ng surgery, wala nang gaano mga komplikasyon.
04:26.1
Meron tayong mga laser sa inyong katarata.
04:35.1
Ang mga added tips ko doon, kailangan mas maliwanag yung inyong bahay, lalo na sa ating mga senior.
04:42.1
Pag lumabas, magsa-sandglass kasi risk factor nga yung ultraviolet rays.
04:48.1
Huwag nang magmamanemos.
04:50.1
Sabi, at uulitin ko po, kung kayo ay minabadali ng inyong doktor, sabihin nyo, makakapaghintay po kung katarata lamang ang ating problema.
05:01.1
Ito ho, ang normal na ay, tapos pag may katarata, parang may ulap dyan.
05:06.1
Yan ang itsura po noon.
05:08.1
Ngayon, minsan, magtataka kayo, bakit dun sa paningin ninyo, ito ho, another problema ng pag-edad.
05:15.1
Biglang nagkaroon ng floaters, yan ang itsura.
05:18.1
Halimbawa, nakatingin kayo sa ulap, parang may naka-float o may lumulutang.
05:23.1
Kung paisa-isa lang ho yan, medyo okay, okay pa po.
05:29.1
Pero, kapag biglang dumami, halimbawa, biglang pagtingin nyo, madami agad, emergency na ho yun.
05:36.1
Kailangan ipatingin agad sa doktor sa mata.
05:40.1
Yan ha, yan po ang tinatawag na floaters.
05:43.1
Iba-iba din ang itsura ng floaters.
05:45.1
Pwedeng tuldok-tuldok.
05:47.1
Pwedeng parang may sinulid, bilog-bilog.
05:51.1
Para din ito, sinulid pero haba-haba naman o kaya yung parang bahay ng gagamba.
05:57.1
Yan ang iba't ibang klase ng floaters na mapapansin ang ating mga senior citizen o umiidad.
06:05.1
Pwede ho kayong pumunta sa inyong doktor para itanong yan.
06:09.1
For sure, matatakot kayo kapag nakaramdam ho kayo nyan.
06:14.1
Ang isa pang problema ng ating mga nag-iidad ay yung age-related macular degeneration.
06:23.1
Nangyayari po ito sa mga edad 50 pa taas.
06:27.1
Yan po yung risk factor, yung dating nanigarilyo.
06:31.1
At may history sa pamilya ng macular degeneration.
06:36.1
Anong gagawin natin?
06:38.1
Iwasan manigarilyo.
06:40.1
Mag-exercise para good blood flow.
06:43.1
Normal na blood pressure, normal na cholesterol.
06:46.1
At sinasabi natin, mamaya papaliwanag natin kung main ng maraming gulay, prutas at mga isda.
06:56.1
Tapos ang problema po doon sa age-related macular degeneration, ano ba yung sintomas?
07:05.1
Ang isa pang sintomas nito, yung maliliit na letra.
07:10.1
Tapos yung kulay na nakikita natin.
07:12.1
For example, brown.
07:13.1
Mas nababawasan yung kulay.
07:15.1
Hindi na ganun katingkad.
07:17.1
Hindi mo maaninag yung mukha ng iyong mga kamag-anak.
07:24.1
Tapos minsan yung paningin mo parang alun-alun.
07:28.1
O kaya lumalayo yung mga bagay.
07:31.1
Kanino ipapagamot?
07:32.1
Sa doktor sa mata o yung tiyatawag na retina specialist.
07:36.1
Sila ang doktor doon sa age-related macular degeneration.
07:41.1
Sinabi nga natin, kumain ng pagkain mayaman sa vitamin A, C, E, beta carotene, zinc, copper.
07:49.1
Para hindi lumala.
07:51.1
Another problem din e yung panunuyo ng mata.
07:58.1
Nabanggit ko na ho ito sa isa kong video.
08:01.1
Pwede niyong panuorin.
08:02.1
Pero dadaanan lang natin ng mabilis.
08:05.1
Sa pag-edad, nakakaramdam ho ng panunuyo ng mata.
08:10.1
Parang nagluluha.
08:12.1
O minsan naman maaligas-gas yung paningin ninyo.
08:16.1
Tapos tuyong-tuyo.
08:18.1
Meron hong mga gamot.
08:20.1
Yung mga drops na nilalagay.
08:23.1
Pwede kayong magpa-reseta nun sa inyong doktor.
08:25.1
At syempre, sapat na tubig na iniinom.
08:32.1
Iwasan din yung mga polusyon.
08:35.1
So gusto natin lagi nasa loob ng bahay.
08:40.1
Yung kanina naman po.
08:42.1
Yung sinabi nating age-related macular degeneration.
08:47.1
Parang may mga bilog-bilog.
08:49.1
Minsan naman may.
08:50.1
Ito ho yung nakikita nyo.
08:53.1
O parang may mga patsi-patsi.
08:57.1
May family history.
08:59.1
Tapos sa kinakain natin.
09:01.1
Wag hong maninigarilyo.
09:02.1
At gamuti ng high blood at high cholesterol.
09:06.1
Ang mga magagandang pagkain.
09:08.1
Pagkain para sa mata.
09:10.1
Itlog po kasi. May mga lutein.
09:12.1
Fish. Maraming omega-3.
09:15.1
Tapos ito hong mga prutas at gulay.
09:17.1
Vitamin A, C, and E.
09:19.1
Papaliwanag ho natin. Maigyan later.
09:22.1
Another problem po ay glaucoma.
09:25.1
Kung saan nagkakaroon ng tumataas na presyon.
09:28.1
Doon sa loob ng mata.
09:29.1
Emergency ho ito.
09:31.1
Ano ang nangyayari?
09:33.1
Parang lumiliit yung inyong paningin.
09:36.1
Parang nakatunnel na ganyan.
09:38.1
Yan ho yung problema.
09:40.1
Pag nagkakaroon ng glaucoma.
09:42.1
Ang tawag ho nga dyan.
09:44.1
Silent thief of sight.
09:48.1
Nagnanakaw ng inyong paningin.
09:50.1
Ang problema kasi.
09:51.1
Minsan walang babala.
09:55.1
Hindi nyo napapansin.
09:59.1
Biglang nawala ng paningin.
10:01.1
Nagiging parang malabo.
10:09.1
Minsan parang kayong nasusuka.
10:13.1
Mga rainbow colored kayong makikita.
10:17.1
Hirap paningin sa gabi.
10:20.1
Pag merong liwanag.
10:21.1
Parang nagkakahalo.
10:22.1
Pupula yung mata.
10:25.1
Nagkakaroon kasi ng damage.
10:27.1
Doon sa optic nerve.
10:30.1
Merong mga gamot.
10:31.1
Para sa glaucoma.
10:33.1
Yung matitawag na azetazolamide.
10:39.1
Merong pinapatak.
10:40.1
Meron ding iniinom.
10:44.1
Laser or trabeculoplasty.
10:47.1
Ang glaucoma ay emergency.
10:49.1
Kailangan magpatikin tayo agad sa doktor.
10:54.1
Another problem ng mga umiidad.
10:58.1
Yung talukap ng kanyang mata.
11:01.1
Ang tawag po dyan ay ptosis.
11:03.1
Medyo tumatakit na dun sa mata.
11:04.1
Pero huwag kayong mag-alala.
11:10.1
Ito yung kailangan ninyong ipa.
11:15.1
Minor operation naman.
11:17.1
Huwag kayong matatakot.
11:20.1
Mas makita nung pasyente.
11:23.1
Pag bumabagsak na yung balat dun sa mata.
11:25.1
Natatakpa na rin niya yung paningin ninyo.
11:27.1
Pero kapag inayos.
11:29.1
Magiging malinaw yung inyong paningin.
11:34.1
Natatakip pa na niya yung itim ng ating mata.
11:37.1
So kailangan itaas yung balat.
11:39.1
Yan yung nangyayari.
11:41.1
Ano yung mga sintomas ng ptosis?
11:45.1
Itinataas na niya yung kilay niya.
11:47.1
Kasi yun na nga eh.
11:48.1
Nahirapan siyang tumingin.
11:50.1
Tapos yung ulo niya medyo iaangat niya.
11:53.1
Para makita niya yung mga gusto niyang tignan.
11:56.1
Tapos nagdadry na rin yung eyes.
11:58.1
O minsan naman nagluluha talaga.
12:03.1
Meron ho mga doktor.
12:05.1
Kayang-kaya nilang ayusin yung talukap ng ating mata.
12:09.1
At gaganda pa ulit tayo.
12:11.1
Huwag kayong mag-aalala na mababago yung itsura nyo.
12:14.1
Ito yung pagkakataon na pwede tayong magpaayos ng mata.
12:18.1
At gaganda pa rin ang bukod sa ating paningin.
12:21.1
Eh gaganda rin ang ating mukha.
12:24.1
Kapag napaayos natin.
12:28.1
Alam naman natin.
12:32.1
Nakikiusap po ako sa lahat ng may diabetes.
12:35.1
Ipaggamot natin yung diabetes natin.
12:39.1
Nangyayari ho ito.
12:40.1
Hindi lamang sa may edad ang diabetic retinopathy.
12:44.1
May kilala ho ako.
12:47.1
Nagkakaroon na ng diabetic retinopathy.
12:51.1
Pag sinilip yung kanilang mata.
12:53.1
Nagkakaroon ng mga dugo-dugo.
12:58.1
Hindi nyo ho ito malalaman.
12:59.1
Kung hindi ninyo.
13:02.1
Pag ho na hindi kayo nagpagamot.
13:08.1
Pero pag nagpagamot ho kayo.
13:10.1
Hindi ho kayo mabubulag.
13:15.1
Kasi napakadaming diabetiko ngayon.
13:19.1
Lalo na kapag umidad.
13:21.1
Kaya gusto natin.
13:23.1
Magamot ito agad.
13:28.1
Lumalabo na yung paningin.
13:30.1
Parang merong belo.
13:33.1
Pumupula yung mata.
13:35.1
Masakit dun sa mata.
13:37.1
Minsan may floaters din.
13:43.1
Minsan party lang.
13:45.1
O pagkawala talaga ng buong paningin.
13:48.1
Tapos parang masakit din dun sa loob ng mata.
13:52.1
Isa ho yan sa mga nararamdaman.
13:55.1
So pag alam nyo na may diabetes ko.
13:57.1
Parang nyo na hungawa.
13:59.1
Magpagamot at irregular lagi.
14:02.1
Maging regular lagi yung sugar ninyo.
14:06.1
Kasi yung matagalang mataas ang asukal.
14:09.1
Doon nagkakaproblema sa mata.
14:12.1
Napakadami hong naging bulag dahil sa diabetic retinopathy.
14:18.1
At sana kung meron din tayong high blood, high cholesterol.
14:22.1
Gamutin na rin yun.
14:26.1
Kailangan natin ipagamot.
14:28.1
O siguro narinig nyo na sa inyong mga kamag-anak.
14:31.1
Yung tinatawag na retinal detachment.
14:35.1
Parang nagkakaroon ng black spots.
14:37.1
O nagkakaroon ng mga floaters.
14:39.1
Doon sa inyong paningin.
14:42.1
O minsan hindi masakit.
14:44.1
Pero parang nagiging malabo ang paningin.
14:48.1
Minsan naman parang nagkakaroon ng kurtina.
14:51.1
Doon sa inyong paningin.
14:54.1
Parang may flashlight, flashes of light doon sa paningin ninyo.
15:00.1
O kumukonte yung nakikita ninyo.
15:04.1
Yung iba naman walang sintomas.
15:07.1
Pero unti-unti na pala nagkakaroon ng retinal detachment.
15:11.1
Anong nangyayari?
15:13.1
Ito ang ating mata.
15:15.1
Tapos yung retina kasi.
15:17.1
Merong blood supply yan na nagdadala ng dugo at mga nutrisyon sa mata.
15:22.1
Yung retina natin minsan lumalayo o nadidetach.
15:28.1
So maaaring magkaroon kayo ng pagkawala ng paningin.
15:33.1
Meron na hong mga surgery o opera na pwedeng i-correct yun.
15:38.1
Wag mo kayong matakot kasi mga 2 weeks na pahinga lang.
15:42.1
Hindi lang kayo ipapatravel.
15:44.1
Kasi yung pagta-travel, yung mataas na lugar nakaka-increase din ang pressure.
15:50.1
Pero nagagamot din.
15:51.1
Sometimes nagagamot kung hindi na huli.
15:56.1
Kaya nga sinasabi ko sa inyo, kailangan maagap tayo.
16:02.1
Ngayon, pumunta tayo. Bakit ba kapag umiidad, nagkakaroon ng problema sa mata?
16:08.1
Eh kasi nga maaaring yung kinakain natin,
16:11.1
nagkakaroon tayo ng high blood at diabetes.
16:15.1
Kasi napakarami na hong may diabetes at may high blood.
16:19.1
Anong gagawin natin?
16:20.1
Kumain ng mas maraming isda, gulay, prutas.
16:24.1
At medyo bawas-bawasan natin ang ating gadget.
16:29.1
O magbibigay tayo ng mga tips para sa ating gadgets.
16:33.1
Ano ang mga high foods?
16:34.1
Eh syempre, itong mga isda, gulay.
16:38.1
Lagi kong sinasabi, ang maraming vitamin A, carotene, yung mga K.
16:43.1
Kamote, carrots, tangkong, kamatis.
16:49.1
Manga, melon. Marami din.
16:53.1
Tsaka kumain kayo ng mga lutein o zinc. Yan.
16:57.1
Ito ho, vitamin A, kamatis, papaya, carrots.
17:01.1
Kumain din ng mga vitamin E, vitamin C, yung mga kahel, broccoli.
17:07.1
Tapos yung may zeaxanthin at lutein.
17:10.1
Katulad doon ng mga mango, melon, kalabasa, corn.
17:17.1
Kailangan damihan ho natin yan.
17:19.1
Damihan din natin yung mga isda na maraming omega 3 fatty acid.
17:24.1
Yung mga may omega 3 fatty acid.
17:27.1
Ito ho, magbibigay tayo ng mga tamban.
17:30.1
Tawilis, dilis, hito, hipon, salmon, alumahan, tuna, tambakol, tanigi, tulingan, salinyasi.
17:40.1
Ang mga tips pa natin pag lumabas tayo magsuot ng sunglass.
17:45.1
Wag ho yung fake sunglass.
17:46.1
Kasi hindi niya kayo mabibigay ng protection laban sa ultraviolet A at ultraviolet B.
17:55.1
Kasi ang matagal na pag-expose sa araw ay makakasira sa inyong mata.
18:01.1
So kung pwede, yung 10 am hanggang 3 pm, wag tayo maglalabas.
18:05.1
If lalabas, magsuot ng sunglasses.
18:09.1
At pag magtatrabaho ho tayo na may peligro sa mata,
18:14.1
magsuot ho tayo ng safety glasses.
18:17.1
Kailangan, kailangan ho yan para maiwasan yung, lalo na kung kayo ay nagwe-welding, nasa construction.
18:24.1
Please, magsuot ho tayo ng goggles para sa mata.
18:28.1
Lagi ko nga sinasabi, magpa.
18:31.1
Pagtungtong natin ng edad 40, kada 2 hanggang 4 na taon, mag-set up ng appointment sa inyong doktor sa mata.
18:40.1
Pero kapag edad 65 pa taas,
18:44.1
dapat kada isang taon o dalawang taon, magche-check up na ho tayo sa ating mga doktor sa mata.
18:51.1
Yan. Yan yung mga sinasabi natin, yung mga paliwanag natin.
18:55.1
Huwag na ho manigarilyo, mag-exercise.
18:58.1
Pag gumagamit ng mga gadgets, 20 second break every 20 minutes.
19:06.1
Ano po ang mga emergency na kailangan nating bantayan?
19:10.1
Biglang lumabo ang mata, pumula ang mata.
19:15.1
Biglang naglululuha, nagkaroon ng discharge, nasisilaw.
19:20.1
Yan ho. Kailangan na tayong, o yung mga biglang doble ang nakikita.
19:26.1
O namamaga ang mata, punta na ho agad sa doktor sa mata.
19:31.1
Kasi problema nga yung low vision.
19:33.1
Kaya ako po din-discuss to kasi yung ating mga senior citizen, hindi na nakakakita mabuti sa pang-araw-araw nilang gawain.
19:40.1
Tulad ng laba, luto, pananahi.
19:43.1
Tapos hindi na maaninag yung mga kamag-anak.
19:46.1
Hindi na makita yung mga street signs.
19:48.1
Tapos parang laging madilim ang ilaw.
19:52.1
So ang mga extra tips natin, liwanagan ang ilaw sa bahay mga anak, please.
19:57.1
Lakihan ng sulat sa mga gamit, lalo na sa tabi ng telepono.
20:01.1
Baka magka-emergency.
20:03.1
Makatawag sila agad.
20:05.1
Lagyan ng mga colored tapes dun sa hagdan para hindi sila mahulog.
20:10.1
Tapos yung mga saksakan ng electrical outlets.
20:12.1
At saka yung mga switches.
20:15.1
Kailangan dun sa kitang-kita nila.
20:17.1
Huwag na po silang pagmanehohin o pag-drive-in.
20:20.1
At bigyan sila ng sapat na tubig.
20:24.1
Ayaw natin maaksidente ang ating mga mahal sa buhay.
20:28.1
Gusto natin kapakipakinabang sila.
20:31.1
At maging aktibo pa.
20:33.1
So sana po makatulong ito sa ating pansarili at sa ating mga mahal sa buhay.
